مکان‌ها
آبدانان
زینب احمدی
557 بازدید
آبدانان یکی از شهرهای استان ایلام است که در غرب ایران و جنوب ایلام واقع شده است. این شهر در دوران جنگ تحمیلی عراق برضد ایران، نقش مرکز حمایتی در میان دیگر شهرهای ایلام داشت.
آبدانان در ناحیه کوهستانی استان ایلام قرار دارد. از شمال به دره‌شهر، از جنوب به موسیان و از غرب به دهلران می‌رسد. این شهر در دامنه کبیرکوه و در کنار رودخانه آبدانان واقع شده است. در این محل آثار قلعه بزرگی دیده می‌شود که دیوارهای آن برجاست و داخل قلعه معبر وسیعی وجود دارد که از قلعه به‌طرف رودخانه می‌رفته و اشخاص داخل قلعه در مواقع محاصره یا حملات، از آب این معبر استفاده می‌کردند. در گذشته به دلیل آب فراوان و سرچشمه رودخانه آبدانان، به این شهر «سره» گفته می‌شد. از سال 1313 که قانون اسکان عشایر به اجرا درآمد، طوایفی از ایلات منطقه، آبدانان را محل سکونت همیشگی خود قرار دادند. آبدانان در سال 1343 تبدیل به شهر شد. بعد از آن در سال 1350 این شهر به عنوان مرکز بخش تعیین شد و به صورت شهری ابتدایی درآمد. اساس اقتصاد آبدانان دامداری و کشاورزی و صنایع دستی است. بیشتر مردم این شهر کرد هستند و گویش غالب ساکنان آن پشتکوهی جنوبی است.[1]
این شهر در مسیر راه اصلی شهرهای دره‌شهر، دهلران، مورموری و موسیان قرار دارد.[2]
در سال 1355 آبدانان بخشی از شهرستان دهلران بود که در سال 1359 از آن جدا و بخشی از شهرستان دره‌شهر شد.[3]
با آغاز حمله سراسری ارتش عراق در 31 شهریور 1359، به دلیل فاصله‌ای که آبدانان با مرز ایران و عراق داشت، این شهر با حمله زمینی عراقی‌ها مواجه نشد، ولی عراقی‌ها در 65 کیلومتری آن مستقر شدند. آبدانان به عنوان یک مرکز حمایتی، برای مناطق درگیر جنگ اهمیت فزاینده‌ای یافت و برای یگان‌های رزمی نیروهای ایرانی تبدیل به مأمنی شد. پشتیبانی و حمایت مردم آبدانان برای تقویت روحیه نیروهای ایرانی باعث شد که عراقی‌ها در 21 مهر 1359 این شهر را بمباران کنند. به دلیل امن بودن نسبی این شهر نسبت به دیگر مناطق ایلام، مردم آبدانان میزبان جنگ‌زدگان دهلران و عشایر مناطق مرزی بودند.[4]
مردم آبدانان در اعزام رزمندگان داوطلب به خطوط مقدم جبهه و محورهای عملیاتی موسیان و دهلران به قصد دفاع از مرزها، فعالیت‌های چشمگیری داشتند و از این گروه‌های اعزامی حمایت می‌کردند.[5] به این شکل پایه‌گذار نخستین یگان سرزمینی استان ایلام شدند. این یگان که در استان ایلام شکل و سازمان یافت، متشکل از نیروهای دهلران، دره‌شهر و آبدانان بود که بعدها با شرکت در عملیات محرم به نام گردان محرم و سپس به نام گردان 505 محرم تغییر نام داد.[6] آبدانان در سال 1365، جمعیتی بالغ بر 21879 نفر داشت.[7]
در طول هشت سال جنگ، هواپیماهای عراقی هشت بار آبدانان را بمباران کردند که 55 نفر شهید و 176 نفر مجروح شدند. آمار شهدای این شهرستان 203 شهید، 672 جانباز و 33 نفر آزاده است.[8]
براثر جنگ تحمیلی بخش زیادی از خدمات عمومی و رفاهی در این شهر از بین رفت.[9] ستاد بازسازی و نوسازی مناطق جنگزده کشور در سال‌های 1367 تا 1375 بازسازی‌هایی در حوزه شهر آبدانان انجام داد.[10]
در سال 1374 نیز آبدانان که بخشی از شهرستان دره‌شهر بود با انتزاع از آن تبدیل به شهرستان آبدانان شد.[11]
جمعیت این شهرستان بر اساس سرشماری سال 1395، 47851 نفر است.[12]
[1]. پژوهش گروهی بنیاد ایران‌شناسی، شهرهای ایرانشهر، تهران: بنیاد ایران‌شناسی، 1389، ص53ـ49؛ صحرایی، محمد، تاریخ دفاع مقدس در ایلام، تهران: فاتحان، 1389، ص248 و 249.
[2]. زنده‌دل، حسن، راهنمای ایران‌گردی استان‌ها و شهرها، تهران: ایرانگردان، 1384، ص51.
[3]. فریدی مجید، فاطمه، سرگذشت تقسیمات کشوری ایران، تهران: بنیاد ایران‌شناسی، 1388، ص59 و 61.
[4]. دایرة‌المعارف دفاع مقدس، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، 1389، ص62؛ روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهارم: هجوم سراسری، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1375، ص403.
[5]. فوزی، یحیی، لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهل‌وچهارم: ماجرای مک‌فارلین، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی،1380، ص204؛ فوزی، یحیی، لطف‌الله‌زادگان، علی‌رضا، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهل‌وسوم: در تدارک عملیات سرنوشت‌ساز، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1378، ص405.
[6]. صحرایی، محمد، تاریخ دفاع مقدس در ایلام، ص120 و 187 و 188.
[7]. زنجانی، حبیب‌الله، رحمانی، فریدون، راهنمای جمعیت شهرهای ایران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران: 1368، ص52
[8]. صحرایی، محمد، تاریخ دفاع مقدس در ایلام، ص265 و 266 و 256.
[9]. دایرة‌المعارف دفاع مقدس، ص62 و 63.
[10]. ستاد بازسازی و نوسازی مناطق جنگزده کشور، شناسنامه پروژه‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگزده کشور، استان ایلام، شهرستان آبدانان، تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران، 1377، ص28-20.
[11]. فریدی مجید، فاطمه، سرگذشت تقسیمات کشوری ایران، ص62.
[12]. مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395، تهران: روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل مرکز آمار ایران، 1397، ص54
