عملیات‌ها

عملیات نصر 8

زینب احمدی
1562 بازدید

عملیات نصر 8 با هدف تصرف ارتفاعات گرده‌رش در استان سلیمانیه عراق، با طراحی و فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام شد.

در دو عملیات کربلای 10 و نصر 4، منطقه شرق رودخانه قلعه‌چولان در شمال استان سلیمانیه عراق تا سورکوه تصرف شده بود. گسترش عملیات به سمت غرب، مستلزم عبور از رودخانه قلعه‌چولان و عبور از این رودخانه نیز منوط به تصرف ارتفاع گرده‌رش بود. عملیات نصر 8 برای تصرف این ارتفاع با طراحی و فرماندهی سپاه پاسداران اجرا شد.[1] قبل از این عملیات، عملیات نصر 7 با هدف خارج کردن منطقه عمومی سردشت از دید عراقی‌ها و آزاد کردن ارتفاعات دوپازا و بلفت در 13 کیلومتری غرب سردشت در 14 مرداد 1366 اجرا و این منطقه آزاد شده بود.[2]

این عملیات زیر نظر قرارگاه نجف به فرماندهی نورعلی شوشتری و با شرکت لشکرهای 57 ابوالفضل‌علیه‌السلام، 21 امام رضا‌علیه‌السلام، 11 امیرالمؤمنین و تیپ 12 قائم 29 آبان 1366 در ساعت 1:16 با رمز «یا محمدبن‌عبدالله ادرکنی» در منطقه سردشت آغاز شد. یگان‌های عملیاتی به دستور قرارگاه نجف به‌طور هماهنگ و هم‌زمان به مواضع دشمن یورش بردند و پس از یک ساعت، موفق به تصرف اهداف خود شدند.[3]

قله‌های 1426 (معروف به قله اول)، 1418 (قله دوم) و 1391 (قله سوم) و قرارگاه تاکتیکی تیپ 39 عراق و مقر گردان یکم این تیپ سقوط کرد و تنها مقر گردان دوم در ادامه یال شمالی گرده‌رش در تصرف دشمن باقی ماند. پاتک اول دشمن در ساعت 5 بامداد روز اول عملیات با استفاده از باقی‌مانده عناصر گردان 2 تیپ 39 آغاز شد و با فشاری که به نیروهای لشکر 57 ابوالفضل وارد آمد، دشمن توانست نیروهای این یگان را حدوداً سه کیلومتر (از ادامه یال گرده‌رش) به عقب‌نشینی وادارد. به لشکر 57 دستور داده شد تا آمدن یک گردان از لشکر ویژه 155 شهدا برای تصرف ادامه یال گرده‌رش، منطقه را حفظ کند. همچنین به ادوات و توپخانه دستور داده شد که آتش سنگینی روی ارتفاعات گرده‌رش بریزند.

به علت مسافت زیاد و شیب تند گرده‌رش، تدارک یگان‌ها از راه زمینی بسیار دشوار بود و هوانیروز این کار را بر عهده داشت.

مرحله دوم این عملیات در شب دوم، 30 آبان 1366، اجرا شد. قرارگاه قدس برای انحراف دشمن در شرق رودخانه قلعه‌چولان دست به اجرای تک ایذایی زد. قرارگاه نجف نیز با استفاده از تاریکی هوا به سوی محور سمت راست ارتفاع گرده‌رش حمله کرد و یگان‌های عمل‌کننده توانستند به‌سرعت مواضع عراقی‌ها را تصرف کنند.[4]

اوایل صبح روز دوم عملیات، ارتش عراق به مواضع لشکر 21 امام رضا‌علیه‌السلام روی قله اول ارتفاع گرده‌رش پاتک کرد. حمله با آتش شدید شروع شد و بعد هم نیروهای پیاده دشمن از تپه هرمدان و گرده‌رش به خط نزدیک شدند. در مقابله با این حرکت عراقی‌ها، نیروهای ایرانی نیز به کمک آتش توپخانه، فشاری سنگین بر عراقی‌ها وارد کردند. با دستور قرارگاه نجف، نیروها به اجرای آتش منسجم و سنگین روی مواضع دشمن پرداختند که بسیاری از نیروهای پیاده ارتش عراق در محور جاده گلاله کشته و زخمی شدند. حدود یک ساعت بعد، عراقی‌ها مجبور به عقب‌نشینی شدند. فرمانده قرارگاه نجف برای تضمین خط نیروهای ایرانی از لشکر 52 قدس و لشکر 7 ولی‌عصر‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف خواست تا در خط مستقر شوند.[5]

روز سوم عملیات، یکم آذر، نیروهای عراقی با اجرای آتش در ساعت 2 بامداد حمله را آغاز کردند که با مقاومت نیروهای ایران به شکست نیروهای عراقی و اسارت چندین تن از آنان انجامید. نیروهای عراق مجدداً پاتک کردند و توانستند بین لشکر 7 ولی‌عصر‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریفو لشکر 57 ابوالفضل در قله 2 و در مواضع لشکر 7 ولی‌عصر‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف نفوذ کنند که آن هم با مقاومت نیروهای ایران دفع شد. بعدازظهر همین روز مجدداً عراق به قله 2 حمله کرد که نتیجه‌ای در پی نداشت.[6]

در روز چهارم عملیات، ارتش عراق به منظور پس گرفتن مواضع تصرف‌شده از سوی ایرانی‌ها در ساعت 17:15 قله‌های 1 و 2 را هدف قرار داد، اما با حمله متقابل ایرانی‌ها، حمله آن‌ها با شکست مواجه و در حدود ساعت 18 متوقف شد.[7]

روز پنجم عملیات، حمله عراق به ارتفاع گرده‌رش متوقف شد و عامل مؤثر در این توقف، عملیات روز گذشته اتحادیه میهنی کردستان عراق بود که به تصرف قسمتی از ارتفاع ویولان انجامید. به این بهانه و با درگیر کردن عراقی‌ها در ارتفاع ویولان، آن‌ها از تمرکز و حمله در محور گرده‌رش بازداشته شدند، لذا در این روز تلاش عراق صرف تصرف ارتفاع ویولان شد و مواضع اتحادیه روی این ارتفاع را چهار بار با هواپیما بمباران کرد. نیروهای اتحادیه براثر فشارهای وارده نیروهای عراقی به‌تدریج از ویولان عقب‌نشینی کردند.[8]

در نهایت ارتفاعات 1426، 1428، 1391 از ارتفاعات گرده‌رش و چندین پاسگاه مرزی عراق که روی این ارتفاعات بود و روستاهای گمالان زور و گمالان خوارد و برگر بالا و برگر پایین به دست نیروهای ایران آزاد و بیش از سی کیلومتر از شمال استان سلیمانیه عراق آزاد شد. در این عملیات تیپ 39 از لشکر 44 عراق و یک گردان تانک از لشکر 27 منهدم و به تیپ‌های 603، 83 و 77 پیاده و گردان کماندویی لشکر 44 ضربات سنگینی وارد شد و مقر تاکتیکی تیپ 39 ارتش عراق به تصرف نیروهای ایرانی درآمد. مقر گردان 2 از تیپ 504 مستقر در ارتفاعات گاهو هم زیر آتش توپخانه نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت و خسارات سنگینی به دشمن وارد شد. علاوه بر این دو انبار مهمات لشکر 139 در منطقه سورقلات و مقرهای تیپ 603 و 83 و 300 و مقر تاکتیکی تیپ 91 در ارتفاعات هزار کامیان با آتشباری توپخانه خودی متحمل خسارات فراوانی شدند.[9]

در این عملیات حدود سه هزار عراقی کشته و زخمی و دویست نفر اسیر شدند. همچنین شش دستگاه تانک و تعدادی تجهیزات دیگر منهدم شد و دو تانک، شش دستگاه رادار، تعدادی خودرو و یک دستگاه مخابراتی و بیش از پنجاه قبضه خمپاره به ‌دست نیروهای ایران افتاد. در این عملیات 173 تن از نیروهای جمهوری اسلامی ایران شهید و 877 تن مجروح شدند.[10]

لشکر 64 ارومیه نیروی زمینی ارتش عملیات نصر 9 را 1 آذر 1366، در روزهایی که عملیات نصر 8 در حال انجام بود، در منطقه حاج‌عمران اجرا کرد.[11]

[1]. رشید، محسن، اطلس جنگ ایران و عراق، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چ دوم، 1389، ص96.

[2]. درودیان، محمد، سیری در جنگ ایران و عراق، ج4: شلمچه تا حلبچه، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1376، ص194 و 196.

[3]. همان، ص199؛ اردستانی، حسین، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب پنجاه‌ودوم: تکاپوی جهانی برای توقف جنگ، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1382، ص32.

[4]. اردستانی، حسین، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب پنجاه‌ودوم، ص50 و 132 و 133.

[5]. همان، ص59 و 60.

[6]. همان، ص79.

[7]. همان، ص92.

[8]. همان، ص107 و 119.

[9]. سمیعی، علی، کارنامه توصیفی عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، تهران: معاونت تبلیغات و انتشارات نمایندگی ولی فقیه در نیروی زمینی، 1376، ص363؛ روزنامه جمهوری اسلامی، ش2460، 1 آذر 1366، ص2.

[10]. اردستانی، حسین، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب پنجاه‌ودوم، ص120.

[11]. همان، ص80.