باغ موزه دفاع مقدس (همدان)
سجاد نادری‌پور
22 بازدید
باغ موزه دفاع مقدس (همدان)، آبان 1389 در چهار بخش به بهره‌برداری رسید.
موزه دفاع مقدس، دارای بخش‌های مختلفی است و در آن، آثار و مستندات تاریخی و روایی مربوط به هشت سال دفاع مقدس ساماندهی و نمایش داده می‌شود.[1] باغ موزه دفاع مقدس استان همدان، بعد از استان‌های کرمانشاه و کرمان، سومین باغ موزه‌ای است که در کشور احداث شده است.[2]
ساخت باغ موزه دفاع مقدس همدان، سال 1376 در فضایی به مساحت ۶ و نیم هکتار در بلوار قائم (ابتدای جاده گنجنامه) که در زمان جنگ تحمیلی، از آن به عنوان بیمارستان صحرایی استفاده می‌شد، با نظارت سردار حسین همدانی (شهید)، سردار علیرضا شمسی‌پور (شهید) و علی‌اکبر همتی (شهید) آغاز شد و در آبان ۱۳۸۹، در چهار بخش به بهره‌برداری رسید؛ دو بخش باقیمانده نیز در حال ساخت است.[3]و[4]
بخش نخست باغ موزه، با پنج هزار متر مربع مساحت، شامل آمفی‌تئاتر (تماشاخانه) با گنجایش ۱۶۰ نفر، ساختمان اداری به مساحت ۲500 متر مربع و حرم شهید گمنام به مساحت ۳۰۰ متر مربع است.[5]
در بخش دوم باغ موزه، موزه کلاسیک در 3000 متر مربع، گالری بیان نقش نیروی هوایی ارتش، ایثارگران، جهاد سازندگی و عملکرد بسیج و سپاه پاسداران در هشت سال دفاع مقدس، در ۲ هکتار قرار گرفته است.[6]
در فضای داخلی موزه بیش از ۲۵ غرفه در چهار سالن اصلی قرار گرفته که بمباران‌های هوایی همدان، مراحل اعزام به جبهه و عملیات‌های دوران دفاع مقدس را به نمایش گذاشته است.[7]
بخش سوم باغ موزه شامل، فضای بیرونی، تالار سرداران، تالار عاشورایی، کتیبه مقاومت، تالار ولایت برای تبیین نقش امام و رهبری در دفاع مقدس و تندیس عروج و خاکریز مقاومت که اسامی 8000 شهید استان بر آن نقش بسته است.[8]
بخش چهارم باغ موزه، دریاچه مصنوعی در ۶000 متر مربع، آب‌نمای موزیکال برای نمایش فیلم‌های دفاع مقدس بر پرده آبی به طول ۴۰ متر و ارتفاع ۲۰ متر، پخش موزیک‌های مرتبط با دفاع مقدس از طریق آب‌نما و اجرای حرکات موزون با موسیقی توسط ناظرهای الکترونیکی، حرکت آب و ایجاد مه‌سازی روی دریاچه و سکوهای نشیمن برای ۲000 نفر را شامل می‌شود.[9]
پارک دفاع مقدس به مساحت ۲ و نیم هکتار، شامل فضای سبز، اِلمان‌ها (عنصرها) و ادوات سنگین و نیمه‌سنگین به جا مانده از ارتش عراق، تندیس فرماندهان؛ و سراسرنما (پانوراما) به مساحت 1000 متر مربع در استوانه‌ای به قطر ۴۲ متر و ارتفاع ۲۷ متر در سه طبقه که جبهه واقعی خرمشهر از ابتدای شروع جنگ در این شهر تا پایان آن را به نمایش می‌گذارد، بخش‌های پنجم و ششم باغ موزه است که به همراه حسینیه، در حال احداث و تکمیل است.[10]
مرقد شهید گمنام، موشک‌های قدر H، شهاب 2 و تندر، دریاچه آبی با آب‌نمای موزیکال، ادوات جنگی به کار برده شده در جنگ، تندیس و سردیس‌های فرماندهان استان، تندیس سرلشکر شهید حاج حسین همدانی، مجسمه‌های آزادی، مادر، هواپیما و لاله‌های سرخ، غرفه ویژه سردار حاج حسین همدانی، غرفه شهدای مدافع حرم استان همدان و دیوارنگاره شهدای مدافع حرم کشور، از دیگر بخش‌های باغ موزه دفاع مقدس همدان است.[11]
فضای باغ موزه همدان به گونه‌ای طراحی شده است که بازدیدکنندگان، ابتدا مسیری در فضای بیرونی موزه را که در آن تندیس و سردیس فرماندهان استان در هشت سال دفاع مقدس قرار دارد طی کرده، و در انتها، به خاکریز مقاومت که اسامی شهدای استان بر روی آن نقش بسته است، می‌رسند.[12]
با ورود به فضای داخلی موزه، ادوار مختلف تاریخ چند هزاره ایران از ابتدا تا حمله عراق به ایران، بسیار خلاصه نمایش داده شده است. بازسازی کوچه‌ای از خرمشهر که بر روی یکی از دیواره‌های آن به عربی نوشته: «جئنا لنبقی؛ آمده‌ایم که بمانیم» از دیگر بخش‌های این باغ موزه است. در همین راهرو کمی جلوتر کلاس درسی به چشم می‌خورد که توسط جنگنده‌های دشمن بمباران شده و با استفاده از صدا و نور، فضای انفجار در آن بازسازی شده است. در غرفه‌ای دیگر که به عملکرد نیروی هوایی ارتش اختصاص دارد، نحوه سوخت‌گیری جنگنده‌های نظامی، ماکت و تصاویر انواع مختلف هواپیماهای شناسایی و جنگنده که در طول هشت سال دفاع مقدس به کار گرفته شده‌اند، در معرض نمایش بازدیدکنندگان قرار دارد.[13]
آخرین بخش از موزه، به مرور تاریخ انقلاب اسلامی اختصاص دارد که در آن نمایی از سقوط شاه، گلستان انقلاب، تلاش شاه و غرب در براندازی انقلاب، پیوند نهضت مردم ایران با نهضت عاشورا، بدرقه‌ها و اعزام به جبهه، شکست دشمن و پایان جنگ و بازگشت آزادگان به نمایش گذاشته شده است. در انتها، بازدیدکنندگان با مشاهده بخش‌هایی از دوران سازندگی و بازسازی کشور پس از جنگ، به بازدید خود پایان می‌دهند.[14]
به طور کلی، در طراحی باغ موزه دفاع مقدس همدان، بیشتر مبانی معنایی مبتنی بر مفاهیم شهادت‌طلبی، سلحشوری و مبانی مفهومی همچون مستندسازی و فضاسازی صحنه‌ها و وقایع، خاطراتی همچون کلاس بمباران‌شده، سنگر اجتماعی و ... مد نظر بوده است.[15]
برگزاری مناسبت‌های ملی، مذهبی، یادواره شهدا، نمایش فیلم و نمایشگاه کتاب، از دیگر برنامه‌های باغ موزه دفاع مقدس همدان است.[16]و[17]
علاوه بر امکاناتی که برای بازدیدکنندگان فراهم شده، باغ موزه، دارای یک بخش تحقیقاتی مشتمل بر آثار علمی، اسناد و مدارک مرتبط با عملکرد نیروهای استان همدان در هشت سال دفاع مقدس است که پژوهشگران از آن استفاده می‌کنند.[18]
در حال حاضر، این باغ موزه به شیوه هیئت امنایی و به ریاست استاندار اداره می‌شود و شامل سه کارگروه «توسعه، نگهداری، مرمت و بازسازی» به ریاست شهردار، «مالی و نیروی انسانی» به ریاست رئیس سازمان برنامه و بودجه استان و «فرهنگی» به ریاست رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان است.[19]و[20]
[1]. ادیبی، میعاد، طراحی باغ موزه دفاع مقدس استان گلستان با رویکرد ارتقای نقش خاطره‌انگیزی مکان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشکده فنی و معماری مؤسسه آموزش عالی غیر دولتی لامعی گرگانی، 1397، ص 21.
[2]. جوادیان، مسعود، «موزه‌ای به یاد روزهای جنگ»، فصلنامه رشد آموزش تاریخ، دوره هجدهم، ش 1، پاییز 1395، ص40 تا 42.
[3]. مصاحبه با خسرو زند مدیر اجرایی باغ موزه دفاع مقدس همدان، بایگانی دانشنامه الکترونیکی ویکی دفاع، کد 41 – 00 - 1367.
[4]. جوادیان، مسعود، همان، ص 40-42.
.[5] سایت موزه دفاع مقدس همدان، روایتگر ناب رشادت‌های رزمندگان، https://irna.ir/xjP4FM.
[6]. همان.
[7]. همان.
[8]. همان.
[9]. همان.
[10]. سایت موزه دفاع مقدس همدان، همان؛ مصاحبه با خسرو زند مدیر اجرایی باغ موزه دفاع مقدس همدان، همان.
[11] موزه دفاع مقدس همدان، همان.
[12]. ادیبی، میعاد، همان، ص 59.
[13]. همان، ص 60.
[14]. همان.
[15]. همان، ص 61.
[16]. جوادیان، مسعود، همان، ص 40-41.
[17]. مصاحبه با خسرو زند مدیر اجرایی باغ موزه دفاع مقدس همدان، همان.
[18]. جوادیان، مسعود، همان، ص 40.
[19]. مصاحبه با خسرو زند مدیر اجرایی باغ موزه دفاع مقدس همدان، همان.
[20]. سایت موزه دفاع مقدس همدان، همان.
