یدو
مریم آخوندیان
3 بازدید
فیلم سینمایی یدو ساخته مهدی جعفری در سال 1399 است و داستان خانواده‌ای را در آغازین روزهای جنگ تحمیلی روایت می‌کند که مادر خانواده تصمیم می‌گیرد در آبادان بماند و مقاومت کند.
کارگردان مهدی جعفری، فیلم‌نامه مهدی جعفری و مهین عباس‌زاده، تهیه‌کننده محمدرضا مصباح، مجری طرح و برنامه‌ریز علی درخشنده، صدابردار رشید دانشمند، تدوینگر میثم مولایی، طراح جلوه‌های بصری محمد برادران، طراح جلوه‌های ویژه میدانی ایمان کرمیان، طراح چهره‌پردازی عباس عباسی، طراح صحنه و لباس آیدین ظریف، مدیر فیلمبرداری مرتضی نجفی، آهنگساز بامداد افشار است[1] و بازیگران ستاره پسیانی، محمدمهدی آلبوعلی، ریحانه آریامنش، اکبر اودود، سعید آلبو‌عبادی، عبدالحلیم تقلبی، رضا نوری، حسین پوریده، آرمان آسایش، طاهره نیک‌آزاد، یاسین مسعودی، احمد مسافری و ... هستند.
این فیلم 90 دقیقه‌ای که بر اساس داستان «زخم شیر» اثر صمد طاهری ساخته شده، محصول مشترک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و بنیاد سینمایی فارابی است و برای نخستین بار پیش از نمایش عمومی در سینماها، روز 6 فروردین 1400 از تلویزیون پخش شد.[2]
این فیلم نامزد 13 سیمرغ بلورین از سی‌و‌نهمین جشنواره ملی فیلم فجر و برندة 5 سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلمبرداری، بهترین صدابرداری و بهترین صداگذاری شد. ستاره پسیانی دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول زن جشنواره را دریافت کرد. این فیلم پروانه زرین و دیپلم افتخار بخش جایزه سیفژ، پروانه زرین و دیپلم افتخار بهترین کارگردانی، پروانه زرین بهترین فیلم بخش بین‌الملل و دیپلم افتخار بهترین دستاورد فنی را از سی‌و‌چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان از آن خود کرد.
داستان یدو در ماه‌های نخست جنگ تحمیلی رخ می‌دهد. بسیاری از خانواده‌ها مهاجرت می‌کنند، اما مادر یدو تصمیم دیگری می‌گیرد. او معتقد به ماندن و مبارزه کردن است و هر بار بهانه‌ای جدید برای این تصمیم خود دارد. یدو به همراه مادر، خواهر و برادرش مهاجرت نمی‌کنند. زندگی در شرایط محاصره و گلوله‌باران شهر از سوی دشمن، هر روز برای آن‌ها دشوارتر می‌شود. یدو تلاش دارد مادرش را راضی به ترک آبادان کند.[3]
مهدی جعفری، نویسنده این اثر، درمورد تحولات دنیای معاصر و تأثیر بر ساختن فیلم‌های مربوط به زمان جنگ گفته که قرار است ما در یدو، آبادان زمان جنگ را ببینیم، اما تغییر چهرة شهرهای ما و بی‌هویت‌شدنشان، برای ساخت هر فیلم تاریخ معاصر، یک مانع است. او ضمن اینکه این مسئله را مشکل جدی می‌داند، با توجه به شبیه نبودن آبادان امروزی به آبادانی که باید تصویر می‌شد، گفت برای رسیدن به این اثر، چیزهایی باید می‌ساختند، یا تغییر می‌دادند یا از جلوه‌های بصری کمک می‌گرفتند.[4]
برخی منتقدان این فیلم را خالی از خلاقیت معرفی کرده و مشکل اصلی آن را نبود یک طرح مشخص و ایده‌های کافی برای به سرانجام رساندن فیلم دانسته‌اند.
به نظر برخی منتقدان، فیلم ریتم یک نواختی دارد و حادثه‌ها در آن پیش‌پا‌افتاده‌ترین اتفاقاتی هستند که می‌تواند در یک فیلم رخ دهد. گفته شده اگر نیمه اول فیلم را قابل قبول بدانیم و معتقد باشیم که فیلمساز از پس ساخت اتمسفر گرم و مخاطب‌پسند فیلم برآمده، معلوم نیست درباره نیمه دوم مغشوش چه باید گفت. پایان این فیلم با محوریت جنگ که به وضعیت خانواده پشت جبهه می‌پردازد، در پایانش به بز بها داده که جالب نیست.[5]
تحلیل‌گرانی نیز گفته‌اند انگار برای سینماگران‌مان بردن دوربین به دل میدان جنگ جذاب‌تر از پرداختن به زندگی روزمرة مردم در زیر سایة جنگ بوده است و یدو این جای خالی را پر می‌کند. این فیلم با لحنی شیرین و متناسب با بی‌خبری‌ها و دل‌خوشی‌ها و طنازی‌های ناخواستة شخصیت‌های کودک و نوجوان فیلمش، به روایت آن روزگار می‌نشیند و قصة خانواده‌ای را می‌گوید که با طبیعت و زمین پیوند دارند و همین به مانعی ذهنی برای هجرتشان از شهر بدل می‌شود و به مرور در دل یکی از این شخصیت‌ها، آرمانی می‌زاید.
به نظر برخی تحلیل‌گران یدو فیلم شعاری و شبه حماسی نیست و برگ‌برنده آن فروتنی‌اش در گفتن این‌هاست. هنر کارگردان در تصویر برش‌هایی از زندگی است که گرچه مناسباتش پیرو جنگ تغییر کرده، اما مانع زندگی نشده است. فیلمساز حواسش بوده که جریان داشتن زندگی را بیهوده شیرین و جذاب نشان ندهد. در واقع یدو با اندازه‌نگه‌داری به هدفش می‌رسد و تا انتها مخاطب را به دنبال خودش می‌کشد و آنجا هم سیر تکاملی شخصیت نوجوانش را به اوج و پایان دل‌انگیزی می‌رساند.
برخی با یادآوری بازی‌های باورپذیر نوجوانان یدو، از اینکه هنوز فیلمسازانی موفق در بازی گرفتن از نوجوانان داریم، ابراز خوشحالی کرده‌اند. در وضعیتی که حتی حضور کوتاه بچه‌ها در برخی فیلم‌ها و سریال‌ها به نقطه ضعف آن آثار بدل می‌شود، بچه‌ها در این فیلم نقش اصلی را بر عهده دارد و می‌درخشند.
امتیاز دیگر یدو این دانسته شده که پس از دیدنش می‌توان از کارگردانی، میزانسن و طراحی صحبت کرد، چرا که این توان و هنر در سینمای ایران در حال از بین رفتن است.[6]
برخی این فیلم را تازه‌ترین رویکرد سینمای ایران نسبت به برخی وقایع رخ داده در آبادان دانسته‌اند، به ویژه آن که روایت داستان محاصرة تلخ آبادان در تمام سال‌ها و دهه‌های گذشته جا مانده بود و اکنون فرصت نمایاندن این مختصات یافت شده است.
برخی منتقدان فیلمبرداری، طراحی صحنه و جلوه‌های فیلم را قابل توجه و خیره‌کننده عنوان کرده‌اند.[7]
موضوع، متن، کارگردانی و گروه بازیگری نیز از نقاط قوت فیلم یدو دانسته شده و کار خوب نویسندگان فیلم این گفته شده که از قهرمانان پر هیبت و پر هیمنه مرسوم خبری نیست و قهرمان فیلم دارای دغدغه‌های زمینی و از جنس مردم است و همین باعث همذات‌پنداری بیشتر مخاطب با اثر می‌شود.
تحلیل‌گران، وجود نشانه‌ها و رمزگان‌های سینمایی در فیلم را بجا و مناسب ارزیابی کرده‌اند که باعث عمق بخشیدن به فیلم شده است. همچنین نماهای بلند و سکانس پلان‌ها در این فیلم مناسب است، البته گفته می‌شود بعضی نماها به خصوص در سکانس پایانی، اضافی و حذف آن‌ها باعث تقویت فیلم می‌شود. وجود موانع و پیرنگ‌های فرعی نیز که باعث تحول شخصیت اصلی می‌شود، کمرنگ و برخی دیالوگ‌ها شعاری معرفی شده است.[8]
[1] روزنامه شرق، سال نوزدهم، ش 4208، ص 6؛ ماهنامه سینمایی فیلم، ش 580، سال سی‌و‌نهم، بهمن 1399، ص40.
[2]روزنامه شرق، سال نوزدهم، ش 4208، ص6.
[3] همان.
[4] ماهنامه سینمایی فیلم، همان، ص41.
[5] مجله سینمایی بیست‌و‌چهار(همشهری)، ش صد‌و‌بیست‌و‌هفتم، خرداد 1400، ص 25.
[6] ماهنامه سینمایی فیلم، همان، ص42.
[7] همان، ص41.
[8] پایگاه خبری کودک و نوجوان، https://www.kanoonnews.ir/news/310527.
