پایگاه ششم شکاری بوشهر
محسن شیرمحمد
53 بازدید
پایگاه هوایی بوشهر از مراکز دفاع از جنوب خوزستان و شمال خلیج فارس در دوران دفاع مقدس بود.
در ســال 1344 طرح تشکیل پایگاه شکاری با هدف تأمین دفاع هوایی کشور، جلوگیری از تعرض هواپیماهای متخاصم و مهاجم و همچنین ایجاد امنیت در خلیج فارس تهیه شد و پس از مطالعات اولیه در بخش جنوبی شهر بوشهر و کنار ســاحل، این پایگاه ایجاد گردید. در سال 1349 با ورود هواپیماهای جنگنده اف-5، پایگاه ششم بوشهر به عنوان یک یگان شکاری آغاز به کار کرد و در سال 1355 با ورود جنگنده‌های فانتوم اف-4 ،توان این پایگاه افزایش یافت.[1]
سال 1359 پایگاه ششم دارای 50 فروند فانتوم اف-4 و 79 خلبان بود[2] و از جمله فرودگاه‌هایی است که در روز 31 شهریور 1359 عراق به آن حمله کرد که البته تنها باند پرواز آسیب دید که تعمیر شد.[3]
پس از حمله دشمن و در پاسخ، چهار فروند اف-4 از این پایگاه به پا خاست و در ساعت 16:30 دقیقه بعدازظهر روز 31 شهریور 1359 به فرماندهی سرگرد خلبان جهانگیر ابن‌یمین پس از عبور از اروندرود، وارد خاک عراق شده و پایگاه شعیبیه در استان بصره را بمباران کردند و سالم به بوشهر بازگشتند.[4] اول مهر 1359 نیز پایگاه بوشهر دوباره وارد عمل شد. در این روز 30 فروند اف-4، پایگاه هوایی شعیبیه، تأسیسات نظامی بندر فاو و همچنین نیروهای دشمن را در شلمچه بمباران کردند.[5]
از جمله اقدامات پایگاه بوشهر مقابله با نیروی دریایی عراق و بمباران تأسیسات بندرهای بصره، فاو و ام‌القصر در سال 1359 بود.[6] از جمله مهم‌ترین اقدامات پایگاه بوشهر در ابتدای جنگ، بمباران نیروی زمینی دشمن در جنوب خوزستان بود که موجب کند شدن پیشروی دشمن گردید. پشتیبانی از نیروهای خودی در این منطقه تحت فرمان قرارگاه اروند ارتش صورت می‌گرفت که از جمله می‌توان به عملیات کوی ذوالفقاری و بمباران و انهدام پل شناور عراق بر روی رود بهمنشیر و جلوگیری از ورود نیروی زمینی دشمن به آبادان در 9 آبان 1359 اشاره کرد.[7]
پایگاه ششم شکاری در عملیات مروارید و انهدام نیروی دریایی عراق در آذر 1359 نقش محوری داشت. این عملیات به صورت مشترک با همکاری نیروی دریایی و هوایی ایران برای نابودی شناورهای رزمی عراق و همچنین سکوهای نفتی البکر و الامیه در 7 آذر 1359 به اجرا درآمد. نیروی هوایی تعداد 67 سورتی پرواز در این عملیات انجام داد که بیشتر پروازها از پایگاه بوشهر صورت گرفت. در جریان عملیات مروارید، 11 فروند از انواع شناورهای رزمی و همچنین 13 فروند جنگنده و یک بالگرد دشمن منهدم شد. نیروی دریایی عراق در این عملیات آسیب قابل توجهی دید و تا پایان جنگ قادر به ایفای نقش مؤثری در خلیج فارس نشد؛ همچنین عملاً صدور نفت عراق از سکوهای البکر و الامیه متوقف شد. در جریان این عملیات یک فروند فانتوم پایگاه بوشهر نیز سقوط کرد و دو خلبان آن به شهادت رسیدند.[8]
پایگاه بوشهر در سلسله عملیات آزادسازی خوزستان نیز نقش داشت. در عملیات ثامن‌الائمه و شکست حصر آبادان، این پایگاه نقش پشتیبانی از نیروهای خودی در منطقه شرق کارون را بر عهده داشت.[9] اوج اقدامات پایگاه ششم در روز 5 مهر 1360بود که 4 فروند فانتوم از بوشهر وارد آسمان منطقه مارَد در مناطق اشغالی شرق کارون شدند و با وجود شلیک موشک‌های ضدهوایی سام-2 و سام-3 توانستند با موفقیت قرارگاه لشکر 3 زرهی عراق را بمباران کنند.[10]
پایگاه ششم در عملیات طریق القدس[11] و بیت‌المقدس که منجر به آزادی خرمشهر شد نیز نقش داشت.[12] در جریان عملیات بیت‌المقدس، چند فروند از فانتوم‌های پایگاه بندرعباس نیز به بوشهر فرستاده شدند تا توان هوایی پایگاه ششم افزایش یابد. اوج اقدامات این پایگاه در روزهای 7، 10، 11، 16 و 17 اردیبهشت 1361 بود که مواضع دشمن به وسیله هواپیماهای فانتوم بمباران شد.[13]
از دیگر اقدامات پایگاه بوشهر دفاع هوایی از میادین نفتی شمال خلیج فارس و اسکورت کاروان کشتی‌های نفت‌کش و باری به جزیره خارک و بندر امام بود. با توجه به حملات متعدد هوایی به جزیره خارک که به منظور قطع صادرات نفت و فشار بر ایران صورت می‌گرفت، با تدبیر عباس بابایی معاون وقت عملیات نیروی هوایی، آذر 1364 یک گردان از هواپیماهای اف-14 از اصفهان به بوشهر منتقل شد تا عملیات رهگیری و گشــت هوایی روی آب‌های خلیج فارس برای اسکورت نفت‌کش‌ها و کشتی‌های باری با سرعت و دقت بالاتری انجام شود.[14]
در طول جنگ تحمیلی هواپیماهای پایگاه بوشهر در مجموع تعداد 10870 سورتی پرواز جنگی انجام دادند و تعداد 89 نفر از نیروهای آن به شهادت رسیدند که 63 نفر از آن‌ها خلبان بودند.[15]
از برجسته‌ترین فرماندهان پایگاه ششم شکاری بوشهر در دوران دفاع مقدس می‌توان به مهدی دادپی[16] و علیرضا نمکی‌عراقی[17] اشاره کرد؛ اکنون فرماندهی پایگاه بوشهر را سرتیپ دوم خلبان نعمت‌الله صدوقی بر عهده دارد.[18]
از خلبانان شاخصی که در دوران دفاع مقدس در پایگاه بوشهر خدمت کردند می‌توان به عباس دوران، حسین خلعتبری، همایون شوقی، علی امجدیان و حسن طالب‌مهر اشاره کرد.[19]
با پایان جنگ، مأموریت‌های این پایگاه همچنان ادامه یافت و با تکمیل نیروگاه اتمی بوشهر اهمیت این پایگاه بیشتر شد. مهم‌ترین وظیفه این پایگاه در حال حاضر، حفــظ آمادگی رزمی با اجرای آموزش‌ها و رزمایش‌های محول شده به منظور حفاظت از حریم هوایی خلیج فارس و مراکز راهبردی و اقتصادی مانند نیروگاه هسته‌ای و حوزه‌های نفتی خارک و عسلویه است.[20] یکی از اقداماتی که در پایگاه بوشهر بعد از جنگ صورت گرفت، بازسازی هواپیماهای آسیب دیده بود که از سال 1387 آغاز شد و تا سال 1395 تعداد 13 فروند فانتوم دوباره آماده پرواز شدند.[21] از سال 1392 در پایگاه بوشهر یک گردان پهپاد (هواپیماهای بدون خلبان) نیز برای امور رزمی و شناسایی فعال شده است.[22]
[1]. آریانی، حامد، «پایگاهی برای اولین پاسخ»، صف، ش 429، بهمن 1395، ص 21 و 22.
[2]. گروه مؤلفین تاریخ دفاع مقدس هوایی، تاریخ نبردهای هوایی- تا آغاز تهاجم سراسری عراق، ج 1، تهران، مرکز انتشارات راهبردی نهاجا، 1393، ص 391.
[3]. هیئت تدوین تاریخ دفاع مقدس، تقویم مستند عملکرد نیروی الهی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، ج 3، مهر 1359، تهران، مرکز انتشارات راهبردی نهاجا، 1397، ص 15.
[4]. همان، ص 21 و 22.
[5]. همان، ص 78 و 79.
[6]. نمکی، علیرضا، نیروی هوایی در دفاع مقدس، تهران، انتشارات ایران سبز، 1389، ص 162.
[7]. همان، ص 163 و 164.
[8]. مسبوق، محمد و علیرضا جواهری، عملیات مروارید، تهران، مرکز انتشارات راهبردی نهاجا، ص 185 و 186.
[9]. نمکی، علیرضا، همان، ص 178 و 178.
[10]. همان، ص 188
[11]. همان، ص 212.
[12]. آریانی، حامد، همان، ص 21 و 22.
[13]. نمکی، علیرضا، همان، ص 265-259.
[14]. آریانی، حامد، همان، ص 21 و 22.
[15]. همان، ص 21 و 22.
[16]. نمکی عراقی، علیرضا و دیگران، تاریخ نبردهای هوایی، ج 3، تهران، مرکز انتشارات راهبردی نهاجا، 1396، ص 57.
[17]. نمکی، علیرضا، همان، ص 6.
[18]. «فرمانده پایگاه ششم شکاری شهید یاسینی بوشهر معارفه شد»، خبرگزاری مهر 25 دی 1399،
www.mehrnews.com/news/5122206/ .
[19]. یاحسینی، سیدقاسم، پرواز روی خاک- خاطرات سرهنگ خلبان منوچهر شیرآقایی، تهران، سوره مهر،1391، ص 301.
[20]. آریانی، حامد، همان، ص 21 و 22.
[21]. همان، ص 27.
[22]. همان، ص 26.
