کره شمالی
محسن شیرمحمد
2 بازدید
کره شمالی از جمله کشورهای معدودی بود که در دوران جنگ تحمیلی به ایران سلاح می فروخت.
کره شمالی در شرق آسیا و در همسایگی کره جنوبی، چین و روسیه قرار دارد. در جنگ جهانی دوم بخش جنوبی شبه جزیره کره به اشغال آمریکا و بخش شمالی به اشغال شوروی درآمد. 1948 در بخش جنوبی، جمهوری کره و در بخش شمالی، جمهوری دمکراتیک خلق کره یا همان کره شمالی به صورت حکومت کمونیستی شکل گرفت.[1]
روابط سیاسی دو کشور ایران و کره شمالی در سال ۱۳۵۲ با انتشار اعلامیه مشترک در پیونگ‌یانگ و تهران آغاز شد. کره شمالی در تیر همان سال سفارت خود را در سطح کاردار در تهران افتتاح کرد. در اردیبهشت سال بعد سفیر ایران در پکن به عنوان سفیر اکرودیته در پیونگ‌یانگ معرفی شد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز روابط دو کشور ادامه یافت.[2]
کره شمالی از اولین کشورهایی بود که انقلاب اسلامی را به رسمیت شناخت و «هودام» معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه کره شمالی در رأس هیئتی در اسفند ۱۳۵۷ وارد تهران شد و به منظور تبریک پیروزی انقلاب، در قم به دیدار امام خمینی رفت. [3]
با آغاز جنگ تحمیلی، کره شمالی از جمله کشورهایی بود که مخفیانه پیشنهاد فروش اسلحه را به ایران داد.[4]
ایران در 6 آبان 1359 چهل قبضه توپ ضد هوایی 23 میلی‌متری و در 4 آذر 1359 دویست قبضه توپ ضد هوایی 5/14 میلی‌متری از کره شمالی تحویل گرفت.[5]
اردیبهشت سال ۱۳۶۰ تعدادی از فرماندهان نظامی ایران به ریاست سرتیپ قاسمعلی ظهیرنژاد برای بازدید از صنایع نظامی و در عین حال خرید تسلیحات وارد کره شمالی شدند[6] و طی آن تعدادی خمپاره‌انداز ۶۰، ۸۱ و ۱۲۰ میلی‌متری و ۱۵ تا ۱۶ هزار فتیله انفجاری برای این خمپاره‌ها و توپ ۱۳۰ میلی‌متری، خریداری شد. [7]
11 بهمن 1360 یک هیئت بلندپایه نظامی از کره شمالی شامل کیم رئیس ستاد ارتش کره شمالی و سه نفر همراه برای بازدید از جبهه‌های جنگ تحمیلی، وارد اهواز شد.[8] هدف این هیئت آشنایی با حضور نیروهای مردمی، نوع و شکل خطوط دفاعی ارتش عراق، آسیب‌پذیری تانک‌های شرقی، روش‌های جنگ شبانه و نقش مهندسی جهاد سازندگی در جنگ بود؛ البته آنان به علت وجود تجهیزات غربی علاقه‌مند بودند از ارتش هم بازدید کنند. این هیئت به مقر لشکر ۹۲ زرهی اهواز (ارتش) رفتند و سرهنگ مسعود منفرد نیاکی، فرمانده لشکر ۹۲، به عنوان میزبان این هیئت، با آن‌ها مذاکره کرد. بعد از بازدید از پل سابله، کیم به نیروهای ایرانی پیشنهاد کرد که دور این منطقه را سیم‌خاردار کشیده و آن را به صورت موزه حفظ کنند.[9]
با توجه به گسترش روزافزون مناسبات بین دو کشور، لزوم افتتاح سفارت در کره شمالی مورد توجه مسئولان ایران قرار گرفت و ۱۷ فروردین ١٣٦١ سفارت جمهوری اسلامی ایران در پیونگ‌یانگ افتتاح شد.[10]
در سال‌های آغازین پیروزی انقلاب دیدگاه خوبی نسبت به کره شمالی به دلیل عقیده الحادی و حاکمیت کمونیستی در آن کشور وجود نداشت، در این راستا، گروهی از نمایندگان مجلس مخالف سفر وزیر خارجه ایران در اواخر فروردین سال ۱۳۶۱ به پیونگ‌یانگ به مناسبت هفتادمین سال تولد کیم ایل سونگ رهبر کره شمالی بودند، با این حال سفر انجام شد و به دلیل نیازهای جنگ و مواضع ضد آمریکایی و عدم روابط گرم کره شمالی با عراق موجب شد تا به‌تدریج روابط با این کشور توسعه یابد.[11] دو کشور در بسیاری از مسائل بین‌المللی نظرات مشترکی داشتند. محکومیت رژیم صهیونیستی، تقبیح سیاست‌های نژادپرستانه آفریقای جنوبی، حمایت از آرمان‌های مردم فلسطین، مبارزه علیه سیاست‌های تجاوزگرانه و مداخله‌جویانه آمریکا علیه کشورهای جهان سوم از جمله مواضع مشترک دو کشور در سیاست خارجی بودند.[12]
نخست‌وزیر کره شمالی نیز در 5 اردیبهشت 1361 در رأس یک هیئت ۶۰ نفره سیاسی، نظامی و اقتصادی به ایران آمد. کره پیشنهاد کرد در مقابل فروش تسلیحات و تجهیزات نظامی و دیگر کالاها، از ایران نفت دریافت کند. در ادامه توسعه روابط بین دو کشور در 24 مهر 1361 رئیس مجلس کره شمالی به تهران سفر کرد. کره شمالی دنبال آن بود که حمایت‌های ایران را در سیاست‌هایش درباره کره جنوبی جلب کند و از نفت ارزان ایران نیز بهره ببرد؛ همچنین بازار مطمئنی برای تسلیحات خود فراهم کند. معمولاً کره شمالی نفت مورد نیاز خود را به موقع از ایران دریافت می‌کرد ولی گاهی به تعهدات خود در زمان مقرر عمل نمی‌کرد و در کل روابط کره شمالی با ایران از نظر اقتصادی کمک بزرگی به این کشور نسبتاً فقیر بود.[13]
موضع رسمی کره شمالی در قبال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بی‌طرفی بود. این کشور در هیچ یک از بیانیه‌های رسمی خود، عراق را به دلیل آغاز جنگ و ارتکاب جنایات جنگی نظیر استفاده از سلاح‌های شیمیایی، حمله به مناطق غیر نظامی و شهرها، کشتی‌ها، چاه‌های نفت و آثار باستانی مورد نکوهش قرار نداد، اما شفاهاً از مواضع جمهوری اسلامی ایران جانبداری و حمایت می‌کرد. کره شمالی در تحریم اقتصادی علیه ایران شرکت نداشت و در حد توان کالاهای مورد نیاز را تأمین می‌کرد. این کشور از ایران نفت می‌خرید و کالا به ایران صادر می‌کرد. ایران نیز با صدور نفت و سایر کالاهای مورد نیاز آن کشور روابطش را با کره شمالی توسعه داد.[14]
در جنگ تحمیلی، ایران از کره شمالی به عنوان رابطی برای خرید سلاح از کشورهای بلوک شرق با محوریت شوروی سابق و چین نیز استفاده می‌کرد.
از کل قراردادهای تسلیحاتی ایران بین سال 1980 تا 1987 (1359 تا 1366) به غیر از چین و شوروی، کره شمالی در بین سایر کشورهای کمونیست مقام اول را به خود اختصاص داده است.[15] کره شمالی در سال 1987 (1366) یک محموله تسلیحاتی به ارزش 400 میلیون دلار شامل توپخانه و موشک‌های زمین به زمین اسکاد بی را به ایران فروخت که در ژانویه 1988(دی 1366) وارد کشور شد.[16] 300 میلیون دلار از این قرارداد در مورد فروش 100 فروند موشک اسکاد بود که 20 فروند آن به صورت آماده تحویل داده شدند و بقیه در ایران مونتاژ می‌شدند.[17]
توپ‌های 170 میلی‌متری خریداری شده، به تعداد 3 عراده در گروه توپخانه 15 خرداد و 3 عراده در گروه توپخانه 63 خاتم (ص) سپاه پاسداران به کار گرفته شد.[18] با استقرار این توپ‌ها در فاو، تأسیسات نیروی دریایی عراق در ام‌القصر زیر آتش نیروهای ایران قرار گرفت.[19]
ایران در طول سال‌های 1367 – ١٣٦٣ حدود ۱۰۰۰ دستگاه انواع تانک‌های تی- ٥٤ ، تى -٥٥ ،٢٦٠ دستگاه تی-59 و تانک چون‌مائو[20] از سایر کشورها و از جمله کره شمالی خریداری کرد.[21]
[1]. ظهیرنژاد ارشادی، مینا، کره شمالی، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امورخارجه، 1374، ص 1 و 92.
[2]. نامی، محمدحسن، نامی ایران، تهران، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، 1396، ص 253.
[3]. ظهیرنژاد ارشادی، مینا، همان، ص 142.
[4]. کوردزمن، آنتونی و آبراهام واگنر، درس‌های جنگ مدرن - جنگ ایران و عراق، ج 1، ترجمه حسین یکتا، تهران، نشر مرزوبوم، 1389، ص 219.
[5]. غلامی، براتعلی، پدافند هوایی - سیر توسعه و تکامل، ج 1، تهران، ایران سبز، 1399، ص 121.
[6]. فلاح‌دوست، شعاع‌الدین، بازوی نبرد، تهران، ایران سبز، 1392، ص 92.
[7].همان؛ یوسف‌اقدم، کریم، آماد و پشتیبانی نزاجا در هشت سال جنگ تحمیلی، تهران، هیئت معارف جنگ شهید سپهبد علی صیاد شیرازی، 1401، ص 81.
[8]. جعفری، فتح‌الله، چنانه - خودنگاشت فتح‌الله جعفری، تهران، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1402، ص130 و 128.
[9]. همان، ص 130.
[10]. نامی، محمدحسن، همان، ص 253.
[11]. علایی، حسین، روند جنگ ایران و عراق، ج 1، تهران، مرز و بوم، 1391، ص 430.
[12]. نامی، محمدحسن، همان، ص 253.
[13]. علایی، حسین، همان، ص 430.
[14]. ظهیرنژاد ارشادی، مینا، همان، ص 143.
[15]. کوردزمن، آنتونی و آبراهام واگنر، درس‌های جنگ مدرن، جنگ ایران و عراق، ج 1، ص 126-124.
[16]. همان، ج 2، ترجمه حسین یکتا، تهران، نشر مرزوبوم، 1390، ص 196 و 197.
[17]. درودیان، محمد، نقبی بر دستاوردهای جنگ، تهران، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1401، ص 434.
[18]. اسدی، هیبت‌الله، آتش توپخانه، تهران، انتشارات دافوس آجا، 1394، ص 276 و 277.
[19]. سیوندیان، محسن، آتش باران، اصفهان، نشر ستارگان درخشان، 1394، ص 219.
[20]. کوردزمن، آنتونی و آبراهام واگنر، درس‌های جنگ مدرن - جنگ ایران و عراق، ج 2، همان، ص 330.
[21]. یوسف‌اقدم، کریم، همان. ص 73 و 74
