آبشناسان، حسن

فاطمه عطائی
61 بازدید

حسن آبشناسان فرمانده لشکر 26 نوهد ارتش جمهوری اسلامی ایران بود که 8 مهر 1364 در عملیات قادر، منطقه سرسول کلاشین در شمال عراق، به شهادت رسید.

حسن آبشناسان 19 اردیبهشت 1315 در محلۀ امامزاده یحیی نازی‌آباد (تهران) به دنیا آمد. [1]پدرش قربانعلی، کارمند آموزش و پرورش بود و مادرش عذرا نام داشت. در سال 1336 وارد دانشکده افسری شد و سال 1339 با درجه ستوان‌دومی، فارغ‌التحصیل شد. او جزو کسانی بود که اولین دوره «تکاوری» را در سال 1341 طی کرد. آبشناسان در سال 1341 با گیتی زنده‌نام ازدواج کرد و ثمره آن دو پسر و یک دختر بود.[2]

وی در سال 1343 به درجه ستوان‌یکمی رسید. او ابتدا عضو لشکر 8 پیاده اهواز بود و سپس افسر ورزش تیپ 22 لشکر 8 اهواز شد. در سال 1347 در دزفول به درجه سروانی رسید و در همان زمان به شوش مأمور شد. او پس از شرکت در عملیات اروند که توسط ارتش ایران به دنبال ادعای عراق مبنی بر حق حاکمیت بر اروندرود در مرز ایران و عراق صورت گرفت، به گردان دژبان تهران منتقل شد. وی دوره تخصصی زبان انگلیسی را در سال 1349 گذراند و در سال 1350 به استان فارس منتقل شد و حدود ۱۰ سال در شیراز بود.

آبشناسان دوره عالی رزم پیاده را در سال 1351 و دوره آموزشی فرماندهی و ستاد (دافوس) را در سال 1354 طی کرد و در سال 1355 با درجه سرهنگ‌دومی رئیس کمیته رنجر و استاد تکاوری مرکز پیاده شیراز شد. وی در این مدت دوره تکمیلی چتربازی و تکاور کوهستان را در ایران و اسکاتلند گذراند و رتبه ممتاز کسب کرد و نفر اول دوره شد. او و گروهش در مسابقات بین تکاوران کوهستان ارتش‌های منتخب جهان در اسکاتلند، رتبه اول را به ‌دست آوردند.[3] در سال 1356 دوره تجسس و نجات را در رضاییه (ارومیه) طی کرد و پس از ارتقا به درجه سرگردی، به لشکر 77 خراسان اعزام شد و دوره ضدشورش را نیز در کشور پاکستان پشت سر گذاشت.

آبشناسان در 14 بهمن 1357 با شدت گرفتن تظاهرات و نگرانی از این که ارتش مقابل مردم بایستد، تصمیم گرفت استعفا دهد که البته پذیرفته نشد.[4] با پیروزی انقلاب اسلامی، به آموزش نفرات ارتش و نیروهای سپاه و بسیج پرداخت و اواسط سال 1358 به تهران منتقل شد و زمانی که فعالیت‌های ضدانقلاب در کردستان شروع شد، طرح تعقیب ضدانقلاب در کردستان و اخراج آنها به داخل خاک عراق را اجرا کرد و در نتیجه این تلاش‌ها توسط علی صیاد شیرازی (شهید) فرمانده وقت عملیات غرب کشور، به فرماندهی قرارگاه ارتش در شمال غرب منصوب شد. آبشناسان تا پیش از شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در کردستان بود.[5]

با شروع جنگ تحمیلی، آبشناسان به منطقه جنوب اعزام شد و در 7 مهر 1359 در ستاد جنگ‌های نامنظم شهید چمران به فعالیت پرداخت و نبرد چریکی را در کوهپایه‌های دشت عباس آغاز کرد و نخستین عراقی‌های متجاوز را به اسارت درآورد.[6] در زمان حضور در این منطقه، با آموزش موتورسیکلت‌سوارهای محله نازی‌آباد تهران و اعزام آنان به منطقه، «گروه ویژه اسب آهنی» را تشکیل داد که وظیفه شناسایی موقعیت نیروهای عراقی را به عهده داشت. او برای این که اطلاعات ارزشمندی از وضعیت جبهۀ عراق دست پیدا کند، از افراد بومی دوره‌دیده و مسلط به زبان عربی استفاده می‌کرد. آبشناسان و گروه چندنفره‌اش نیمه‌شب‌ها در منطقه دشت عباس، به جبهه عراقی‌ها نفوذ می‌کردند و مین ضد تانک و ضد نفر کار می‌گذاشتند.[7] در اوایل جنگ و هنگامی که خبر مجروحیت او در بین اهالی منطقه دشت عباس به اشتباه «شهادت» اعلام شده بود، مردم منطقه به وی لقب «شهید صحرا» دادند.[8]

در سال 1362 از سوی سرهنگ علی صیاد شیرازی (شهید) فرمانده نیروی زمینی ارتش، به فرماندهی قرارگاه حمزه سید الشهدا (ع) ارتش در غرب کشور منصوب شد و با همکاری محمد بروجردی (شهید)، ناصر کاظمی (شهید) و محمود کاوه (شهید) به سازماندهی نیروهای مشترک ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همت گماشت.[9]

آبشناسان اواسط سال 1363 فرمانده لشکر 23 نوهد شد[10] و برای راه‌اندازی اولین دورۀ عملیات نامنظم و تعلیم نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به این نهاد مأمور شد. وی اواخر سال 1363، فرمانده لشکر 23 مخصوص هوابرد نیز شد.[11]

آبشناسان در تاریخ 8/7/1364 در حالی که فرمانده لشکر 26 نوهد، فرمانده قرارگاه حمزه ارتش و فرمانده لشکر 23 نیروهای مخصوص بود، در عملیات قادر که خود طراح آن بود، در منطقه سرسول کلاشین در شمال عراق به شهادت رسید[12] و پیکرش در قطعه 26 ردیف 79 بهشت زهرا (س) تهران به خاک سپرده شد.

 در 30 آذر سال 1399 نشان فداکاری از سوی مقام معظم رهبری به شهید حسن آبشناسان تعلق گرفت.[13]‌ هم اکنون بزرگراهی در شمال غرب تهران به نام این فرمانده شهید نام‌گذاری شده و تندیسی از وی در اردوگاه گهرباران شهر ساری (مازندران) نصب شده است.

[1]. شیرزادی، فرزام، روشن‌تر از آبی، تهران، شاهد، 1381، ص 30.

[2]. عدالتخواه، فریبرز، زندگینامه شهید سرلشگر حسن آبشناسان، تهران، آتشبار، 1396، ص 27 ،35 و 36؛ سرهنگ‌پور بزرگ وافی، علیرضا، شیر صحرا، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1382، ص9.

[3]. همان.

[4]. حضرتیان‌فام، مژگان، چریک پیرـ بر اساس زندگی شهید امیر سرلشگر حسن آبشناسان، تهران، سوره سبز، مؤسسه فرهنگی هنری اقلیم حکمت ایرانیان، ص 46-41.

[5]. حضرتیان‌فام، مژگان، همان، ص 47؛ سایت نوید شاهد، «عارفانه‌های شهید حسن آبشناسان در گفتگو با امیر سرتیپ احمد دادبین»، https://navideshahed.com/fa/news/.

[6]. سرهنگ‌پور بزرگ وافی، علیرضا، همان، ص 9 و 10.

[7]. شیرزادی، فرزام، همان، ص 33.

[8]. سرهنگ‌پور بزرگ وافی، علیرضا، همان، ص10.

[9]. نورائی، ابوالفضل، مردان دشت نور، تهران، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش، 1385، ص 36 و 37؛ صحیفه امام، ج 17، تهران،  مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ص94.

[10]. عدالتخواه، فریبرز، همان، ص 57.

.[11]. حضرتیان‌فام، مژگان، همان، ص 70 و 71.

[12]. عدالتخواه، فریبرز، همان، ص 66.

[13]. پایگاه اطلاع رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران، / Aja.ir.