پرواز از اردوگاه
مریم سلطانی نسب
32 بازدید
فیلم سینمایی پرواز از اردوگاه ساخته حسن کاربخش در سال 1373 است که مقاومت و فرار اسیران ایرانی از اردوگاههای عراق را به تصویر کشیده است.
کارگردان حسن کاربخش، تهیهکننده شرکت مینا فیلم، نویسنده سیدمحمدرضا عالیپیام و حسن کاربخش، فیلمبردار عظیم جوانروح، تدوین ایرج گلافشان، موسیقی محمدرضا علیقلی، صدابردار اسحاق خانزادی، سرپرست گویندگان خسرو خسروشاهی، جلوههای ویژه رضا رستگار، طراح چهرهپردازی غلامرضا جهانمهر، چهرهپرداز حسین منصورفلاح و محسن بابایی و بازیگران جمشید هاشمپور، میرمحمد تجدد، فریدون مالکی، مجید میرزایان، سیداحمد میررفیعی، علی نظری، سیروس صابر، علی توکلی، علیرضا عالیپیام و ... هستند.
این فیلم 90 دقیقهای که 30 فروردین 1374 به نمایش عموم درآمد، در سیزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر شرکت داشت اما موفق به کسب جایزه نشد.
سرگرد خلبان عباس حلمی پس از دست یافتن به اطلاعات مهمی در عملیات شناسایی به اسارت نیروهای عراق درمیآید. وی با همکاری سایر اسیران ایرانی، نقشه فرار از اردوگاه را برای رساندن اطلاعات خود به نیروهای ایران طرحریزی میکند. عراقیها به نقشه او پی میبرند و برای دستیابی به اطلاعات، یک فرار هدایت شده برای او طرحریزی میکنند. عباس حلمی به همراه یک سپاهی و یک بسیجی طی عملیاتی از اردوگاه میگریزد، ولی در دام نیروهای دشمن میافتند.[1]
گفته شده سوژه زندان و فرار و نحوه فرار و تصویرپردازی این چگونگی فرار، جزو سوژههای همیشه جذاب سینما و تلویزیون بوده است. فیلم پرواز از اردوگاه نیز برای جذب مخاطبان خود، به این فرمول ثابتشده رو آورده است. فیلم، روایت این فرار و تداخل نقشه بعثیها و نقشه اسرای ایرانی است.[2]
کارشناسان میگویند آزاد شدن اسرای ایرانی در عراق و حدیثهای شنیدنی آنها باعث شد باب جدیدی در سینمای جنگ باز شود که به حضور و مقاومت و فرار این رزمندگان در اردوگاههای عراق میپردازد. پرواز از اردوگاه نیز از جمله فیلمهایی است که حکایت آزادگان دربند را تصویر میکند.[3]
تحلیلگران میگویند کارگردان در این فیلم میکوشد از همه قواعد شناخته شده فیلمهایی که به شخصیت اسرا و فرار از بازداشتگاه میپردازند، استفاده ببرد و البته با فروش خوبش نشان داد که در جلب تماشاگر موفق بوده است، اما این که چقدر به ماهیت موضوع وفادار بوده، سؤالی است که خود او اعتقاد دارد با سرمایه بخش خصوصی نمیشود بهتر از این کار کرد.[4]
سینمای دفاع مقدس به دو دسته فیلمهایی که مستقیماً به جبهه و جنگ و وقایع موجود در میدانهای جنگ میپردازند و فیلمهای اکشن و جنگی که صرفاً هدفشان خلق صحنههای هیجانانگیز و خشونت و کشت و کشتار برای جذب تماشاگر است، تقسیم میشود؛ فیلمهایی که اکثر صحنههایش کپیبرداری از سینمای جنگ آمریکاست و کمتر آثار خلاقیت و بداههسازی در آن دیده میشود، قهرمانهای نامتعارف و غیرملموسی دارند که در نهایت بعد از این که همه بدها را کشتند پیروز و سربلند لبخند میزنند و به آغوش خانواده برمیگردند و همیشه موفقیت همراهشان است؛ فیلمهایی که کاملاً اکشن و جنگی هستند و با ریتمی تند، بیشتر به هیجانپردازی و نشان دادن خشونت پرداختهاند.[5]
در این قهرمانپردازی ضعفهایی وجود دارد، اول این که یک سری فیلمها بدون اینکه از خود و از فرهنگ حاکم بر جنگ 8 ساله ایران و عراق مایهای بگذارند، مستقیماً از فیلمهای جنگی و اکشن آمریکا و اروپا، خصوصاً فیلمهای جنگی آمریکا در جنگ جهانی دوم الگوبرداری و حتی کپیبرداری کردهاند. قهرمانهای این فیلمها اگر به جای اسم علی یا اسد یا احمد، جیمی و استیو و جو داشتند و موهایشان به جای مشکی، طلایی بود و اثری هم از اسم ایران و عراق در فیلم دیده نمیشد واقعاً قابل تشخیص نبود این کدامین جنگ است که درباره آن فیلم ساخته شده است. قهرمانهای این نوع کسانی بودند که از خط مقدم میگذشتند، کیلومترها در خاک عراق پیشروی میکردند و همه را به رگبار میبستند. گاه که از دل بازداشتگاه سردرمیآوردند، به کمک شانس و اقبال بلندشان، که البته در فیلم واژه لطف و عنایت خدا را برآن مینهادند، با بالگرد یا هر وسیله دیگر فرار میکردند و در نهایت پیروز و با افتخار به میهن اسلامی بازمیگشتند. از قهرمانهای رویایی هالیوود چهره پر غلط و مخدوش درست میشد. البته در شخصیتپردازی یک قهرمان نامآور و دلیر و جسور مثل راکی و رمبو، منتهی از نوع ایرانیاش هم، حق مطلب ادا نشده و رویایی بودن و شکستناپذیر بودن آن قهرمان تکاور هم غیر قابل لمس از آب درآمده است.
گفتنی است پرواز از اردوگاه پرفروشترین فیلم سالهای آغازین دهه 70 شمسی است که با نگاه به یک فیلم آمریکایی ساخته شده است.[6]
[1]. ماهنامه فیلم، ویژه سیزدهمین جشنواره فیلم فجر، ش 170، بهمن 1373، ص 21.
[2]. سایت جام جم آنلاین، «پرواز از اردوگاه تا هنر هفتم»، https://jamejamonline.ir/fa/search
[3]. فصلنامه فارابی، دوره یازدهم، ش دوم وسوم، بهار و تابستان 1368، ص 57.
[4]. مجله نقد سینما، «عبور از خاکریزهای کوچک و بزرگ "مروری بر سینمای جنگ از 1360 تا 1375"»، زمستان 1376، ش 12، ص 52.
[5]. همان، ص 36.
[6]. ماهنامه فیلم و سینما، ش 11، سال 1373، ص 36.
