آثار
نوشتم تا بماند
محسن کاظمی
838 بازدید
کتاب «نوشتم تا بماند»، دربرگیرنده وقایع سال اول جنگ از زبان آیت‌الله غلامحسین جمی (مرحوم) است که محسن کاظمی خوانش، تحقیق و تدوین آن را انجام داده است.
آبادان، شهر مرزی و استراتژیک ایران، در سال اول جنگ توانست در برابر حملات عراق مقاومت کند و از سقوط بگریزد؛ اما یک سال در محاصره ارتش عراق قرار گرفت و سرانجام با عملیات ثامن‌الائمه‌علیه‌السلام در 5 مهر 1360، حصر شکسته و آبادان آزاد شد.
نوشتم تا بماند، شامل روزنوشت‌های آیت‌الله غلامحسین جمی، امام جمعه وقت آبادان، از آن روزهای پرآشوب و پرالتهاب است.
به‌رغم وجود گزارش‌های نظامی و مردمی از تحرکات مشکوک نظامی ارتش بعث عراق، جنگ با غافلگیری آغاز شد. آبادان، با موقعیت جغرافیایی و اقتصادی ویژه‌اش، مورد توجه حکومت بعث عراق بود. بنابراین، در معرض یورش گسترده هوایی و زمینی ارتش عراق قرار گرفت و بخش‌های مهم اقتصادی و کشاورزی آن تخریب شد. در ادامه تهاجم عراق، ساکنان آبادان مجبور به تخلیه شهر شدند؛ اما آیت‌الله جمی، به‌رغم اصرارهای فرماندهان نظامی و مسئولان سیاسی و محلی، در شهر ماند.
آیت‌الله جمی که دارای سوابق انقلابی و مبارزاتی بود و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به حکم امام خمینی به امامت جمعه آبادان گمارده شده بود، به تشخیص خود، در آبادان محاصره‌شده باقی ماند و منادی وحدت نیروهای مقابله‌کننده با نیروهای متجاوز شد. جمی در روزهای آمیخته با خون و آتش، شاهد سختی‌ها، مرارت‌ها، ازخودگذشتگی‌ها و شهادت بسیاری از رزمندگان بود. او این مشاهدات و احساسات برآمده از غم‌های بسیار و شادی‌های اندک در زمین سوخته و آسمان دودزده آبادان را با نگاهی انباشته از امید بیان کرد و برای فردا به امانت گذارد.
غلامحسین جمی در سال 1304 در اَهْرَم (مرکز تنگستان)، از توابع بوشهر، به دنیا آمد. کودکی را در فقر گذراند. پدرش احمد، کشاورز بود و در چهل‌سالگی فوت کرد و سرپرستی مادر، برادران و خواهر بر عهده غلامحسین قرار گرفت. غلامحسین که از کودکی درس‌آموز قرآن و ادبیات در مکتب‌خانه بود، در سال 1327 به آبادان مهاجرت کرد. وی تحصیل در علوم دینی را در مدرسه علمیه آیت‌الله قائمی و در حوزه علمیه نجف ادامه داد.
جمی با آغاز نهضت امام خمینی در سال 1342 بدان پیوست و تا پیروزی انقلاب اسلامی، با وعظ و خطابه، به روشنگری مردم خوزستان اهتمام کرد و در کانون توجه مبارزان قرار گرفت. او پس از آتش‌سوزی سینما رکس آبادان در گستردن اعتراضات مردمی و هدایت اعتصابیون صنعت نفت کوشش بسیار کرد.
با پیروزی انقلاب اسلامی، او همراه چند نفر از علاقه‌مندان انقلاب، شورای انقلاب آبادان را شکل داد. سپس کمیته انقلاب اسلامی را راه انداخت و نماز جمعه آبادان را برپا کرد.
با شروع جنگ تحمیلی، آبادان در وضعیتی بحرانی قرار گرفت و یک سال در محاصره به سر برد. در چنین وضعیتی و با تمام محدودیت‌های موجود، جمی تا شکست حصر، شهر را ترک نکرد و نماز جمعه را اقامه کرد.
وی در آذر 1361، در انتخابات اولین دوره مجلس خبرگان رهبری، به نمایندگی مردم خوزستان برگزیده شد.
جمی نه‌تنها در دوران مبارزه و طول جنگ، در زمان بازسازی نیز در کنار مردم آبادان ماند و بعد از جنگ نیز سنگر نماز جمعه آبادان را ترک نکرد. تا آنکه در سال 1382، به سبب کهولت سن و ضعف جسمی، از این جایگاه کناره گرفت.
جمی سرانجام 7 دی 1387 در پی عارضه تنفسی و مغزی درگذشت.
آیت‌الله جمی، به‌رغم سن زیاد و ضعف جسمی، در روزهای پرمخاطره و آشوب‌زده شهر جنگی آبادان ایستاد و مقاومت کرد. او از زمانه‌ای که شب و روز بر دامان شهر گلوله‌های خمپاره و توپ می‌بارید و آسمان آن با انفجار و سوختن مخازن نفت پالایشگاه، تیره و تار و ابری بود، لحظه‌به‌لحظه هر آنچه را دیده، شنیده یا حس و لمس کرده، برای تاریخ بیان کرده است. او از دلاورمردی‌ها، صبر و مقاومت مردمانی سخن گفته است که حاضر نشدند به هیچ روی شهر و کاشانه خود را بدون دفاع بگذارند.
روزنوشت‌های جمی از ایام محاصره آبادان، از چند جهت سزاوار تأمل و در نوع خود منحصربه‌فرد است:
ـ دامنه زمانی: از آغازین روزهای جنگ تا یک سال بعد را در بر می‌گیرد.
ـ گستره مکانی: محل واقعه، شبه‌جزیره آبادان است؛ شهری که در میان دو رود اروند و بهمن‌شیر قرار دارد. اشغال این شهر برای ارتش عراق، به لحاظ سوق‌الجیشی، به مثابه فتح دروازه خوزستان بود.
ـ وضعیت اقتصادی: شبه‌جزیره آبادان، به علت سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی و وجود تأسیسات پالایشگاه که در دو دهه 1330 و 1340، بزرگ‌ترین پالایشگاه جهان محسوب می‌شد، همچنین پتروشیمی، بندر و مجتمع‌های تجاری و تفریحی گسترده، جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد ایران داشت و اشغال این خطه از سرزمین ایران می‌توانست تبعات سوء بسیاری در سالیان طولانی برای ایران داشته باشد.
ـ وضعیت شکل‌گیری و نگارش: گفته شد که روزنوشته‌ها در چه اوضاع و احوال بحرانی‌ای نوشته شده است.
ـ ویژگی‌های راوی: او کسی است که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، سوابق مبارزاتی درخشانی داشته و پس از پیروزی انقلاب، نماینده امام و امام جمعه شهر آبادان بوده است. به گواه کسانی که او را می‌شناسند، جمی، فردی است صریح، صادق و واثق.
روزنوشته‌های جمی، یکی از مستندات جنگ تحمیلی محسوب می‌شود که اوضاع و احوال مقاومت، ضیق‌ها و محرومیت‌های شهر جنگ‌زده و محاصره‌شده را به‌خوبی به تصویر می‌کشد.
فصل نخست این کتاب، یادداشت‌های روزانه جنگ از 24 مهر تا 19 مهر 1360 را در بر می‌گیرد.
فصل دوم، شامل یادداشت‌های پراکنده آیت‌الله جمی با عناوین دوران مبارزه، جمی و بیماری، در میان بحران، پایداری تا پیروزی، بدرقه خاموش و آوای توحید است.
در فصل سوم، با عنوان پیوست‌ها، آثار شفاهی آیت‌الله غلامحسین جمی و از جمله خطبه‌های نماز جمعه و سخنرانی‌ها و گفت‌وگوهای ایشان با مطبوعات گرد آمده است.
کتاب نوشتم تا بماند، در قطع وزیری و 855 صفحه، با اهتمام محسن کاظمی برای اولین بار در سال 1386 توسط انتشارات سوره مهر منتشر شد. این کتاب، در دوازدهمین جشنواره کتاب سال دفاع مقدس در سال 1387، اثر برگزیده شناخته شد.[1]
[1]. کاظمی، محسن، نوشتم تا بماند، تهران: سوره مهر، 1386.
