خضرایی، محمود
محسن شیرمحمد
68 بازدید
سرتیپ محمود خضرایی فرمانده مرکز آموزش‌های هوایی در دوران دفاع مقدس بود که اسفند 1364 در سقوط هواپیمای فوکر اف-27 توسط جنگده‌های دشمن در اهواز به شهادت رسید.
محمود خضرایی پانزدهم خرداد ۱۳۲۶ در تهران به دنیا آمد؛[1] تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تهران گذراند و پس از گرفتن دیپلم، در کنکور سراسری در چند رشته مهندسی پذیرفته شد اما به علت تنگناهای مالی پدرش موفق به ادامه تحصیل در دانشگاه نشد. سال ۱۳۴۵ در آزمون ورودی دانشکده افسری پذیرفته و در مهر ۱۳۴۸ با درجه ستوان‌دومی فارغ‌التحصیل شد؛[2] محل کار وی نیروی هوایی در رسته رادار تعیین شد.[3]
او بعدها به دلیل علاقه‌ای که به پرواز داشت، وارد دانشکده خلبانی نیروی هوایی شد[4] و بعد از گذراندن دوره مقدماتی پرواز در کشور، برای فراگیری دوره پیشرفته به آمریکا اعزام شد. به علت اینکه از دانشکده افسری وارد دانشکده خلبانی شده بود، به عنوان افسر ارشد به این کشور فرستاده شد و دوره آموزشی را در پایگاه ریس این کشور طی کرد. با پایان دوره آموزش در سال 1351، گواهینامه خلبانی با هواپیمای اف- 4 را گرفت و در بازگشت به ایران، در پایگاه هوایی مهرآباد تهران مشغول به کار شد و پس از مدتی به پایگاه هوایی بوشهر منتقل گردید. مدتی بعد رئیس دایره عملیات گردان شکاری این پایگاه شد[5] و در سال 1352 ازدواج کرد و صاحب یک پسر و دو دختر شد.
محمد خضرایی در روزهای پیش از پیروزی انقلاب اسلامی از ارتش فرار کرد و به مبارزان پیوست.[6] اواخر بهمن سال 1357 چند روز پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، به همراه گروهی از جوانان، کلانتری منطقه گرگان تهران را تصرف کرد و در این واقعه از ناحیه دست مورد اصابت گلوله قرار گرفته و مجروح شد.[7]
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، خضرایی از یاران دکتر مصطفی چمران (شهید) بود و در سرکوب غائله کومله و دموکرات[8] به غرب کشور اعزام شد.[9] همچنین وی در شناسایی عوامل کودتای نقاب در پایگاه شهید نوژه (همدان) نقش داشت.[10]
پس از شروع جنگ تحمیلی، در مأموریت‌های برون‌مرزی شرکت داشت و بارها در مأموریت‌ها، هواپیمایش دچار سانحه شده و مصدوم شد.[11] در یک عملیات که هواپیمایش خسارت زیادی دید و چرخ آن شکسته شد، موفق گردید هواپیما را بر زمین بنشاند.[12] در دومین پرواز ارتفاع بالای خود، به همراه کمک‌خلبان حسین نیکوکار مورد اصابت موشک سام- 2 دشمن قرار گرفت اما از مرگ حتمی نجات یافت[13] و همراه با کمک‌خلبان، هواپیمای اف-4 را با یک موتور تا جنوب خرم‌آباد آوردند و سپس آن را ترک کردند؛[14] حین خروج اضطراری از هواپیما نیز دست وی به دلیل برخورد با کابین خلبان دچار شکستگی شد.[15]
خضرائی در 15 آبان 1359، به همراه چند نفر از خلبانان به پایگاه هوایی وحدتی دزفول فرستاده شد.[16] وی در این پایگاه برای پشتیبانی از نیروهای زمینی مأموریت‌هایی انجام داد.[17]
وی در عملیات معروف به اچ 3 یا الولید (حمله به مجموعه پایگاه‌های اچ 3، نزدیک مرز اردن با عراق) در اوایل سال 1360 شرکت داشت.[18] وی در این عملیات به همراه کمک‌خلبان اصغر باقری در دسته اول سه فروندی (هواپیماهای اف-4) مأمور بمباران یکی از پایگاه‌ها شد[19] که پس از بمباران هدف، هواپیمایش آسیب دید و امکان سوخت‌گیری هوایی را از دست داد[20] و در حالی که سوخت هواپیما کاهش می‌یافت آن را در یکی از پایگاه‌های سوریه فرود آورد.[21]
خضرایی در مرداد 1360 به درجه سرهنگ‌دومی ارتقا یافت و فرمانده پایگاه سوم شکاری همدان شد و مدت دو سال عهده‌دار این مسئولیت بود.[22]
در سال 1362 وی فرمانده پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران[23] و اواخر سال 1363 فرمانده مرکز آموزش‌های هوایی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران شد و تا زمان شهادت در همین پست خدمت کرد.[24]
پس از عملیات والفجر 8 ، روز یکم اسفند 1364 هواپیمای فوکر اف- 27 حامل آیت‌الله فضل‌الله محلاتی نماینده امام خمینی در سپاه پاسداران، تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، قضات دیوان عالی کشور و محمود خضرایی برای بازدید از جبهه‌های جنگ عازم اهواز شدند و نزدیک اهواز و در منطقه ویس[25] مورد تعقیب و اصابت موشک هواپیمای میگ-23 دشمن قرار گرفت.[26]
جنگنده‌های شکاری عراق، ابتدا به خلبان هواپیما، سرهنگ عبدالباقی درویش، پیشنهاد دادند که در صورت فرود در خاک عراق به او و سایر خدمه، پناهندگی سیاسی در هر یک از کشورهای آزاد جهان را خواهند داد، اما خلبان اتخاذ تصمیم نهایی را به آیت‌الله محلاتی واگذار کرد و وی شهادت را به اسارت ترجیح داد و هواپیمای آنها به وسیله هواپیمای دشمن منهدم و سقوط کرد و همه به شهادت رسیدند.[27] روز دوم اسفند پیکر شهدا از اهواز به امیدیه و از آنجا توسط هواپیمای سی- 130 به تهران انتقال داده شدند.[28] پیکر شهید خضرائی در قطعه 53 بهشت زهرا (س) تهران به خاک سپرده شد.
پس از شهادت محمود خضرایی، مرکز آموزش‌های هوایی به نام شهید خضرائی نام‌گذاری شد.[29]
کتاب‌های «ستارگان آسمانی» اثر قاسم اکبری مقدم و «فروغ پرواز» اثر حمید بوربور درباره شهید خضرایی چاپ شده است.
[1]. «زندگینامه ـ محمود خضرایی»، همشهری آنلاین، 17 تیر 1392، www.hamshahrionline.ir/news/222360.
[2]. بوربور، حمید، فروغ پروازـ مروری بر زندگی شهید سرتیپ خلبان محمود خضرائی، تهران، انتشارات عقیدتی سیاسی ارتش، 1383، ص 9.
[3]. همان، ص 30.
[4]. همان، ص 9.
[5]. «زندگینامه ـ محمود خضرایی»، همان.
[6]. بوربور، حمید، همان، ص9 و 10.
[7]. «زندگینامه ـ محمود خضرایی»، همان.
[8]. بوربور، حمید، همان، ص 9.
[9]. همان، ص 10.
[10]. همان.
[11]. همان.
[12]. همان، ص 21.
[13]. اردانی، محمد داود، «شهیدی با فرق شکافته»، فصلنامه جامع، ش 11، زمستان و بهار 1398، ص 25.
[14]. مهرنیا، احمد، ستاره‌های نبرد هوایی، ج 3، تهران، سوره مهر، 1395، ص 565 و 566.
[15]. «زندگینامه ـ محمود خضرایی»، همان.
[16]. مهرنیا، احمد، خلبان وارسته، تهران، سوره مهر، 1398، ص 91
[17]. موسوی، اسماعیل و دیگران، «تقویم مستند عملکرد نهاجا»، ج 6، تهران، مرکز انتشارات راهبردی نهاجا، 1399، ص 173.
[18]. اردانی، محمد داود، همان، ص 25.
[19]. مهرنیا، احمد، حمله به الولید، تهران، سوره مهر، چ هفتم، 1392، ص 170.
[20]. همان، ص176.
[21]. همان، ص 181-179.
[22]. بوربور، حمید، همان، ص 21 و 22.
[23]. «زندگینامه ـ محمود خضرایی»، همان.
[24]. همان.
[25]. اردانی، محمد داود، همان، ص 25.
[26]. نمکی، علی‌رضا، نیروی هوایی در دفاع مقدس، تهران، ایران سبز، 1389، ص 318.
[27]. «جزئیات سقوط هواپیمای مسافربری حامل شهید محلاتی و یارانش، یادمان شهید فضل‌الله مهدی زاده محلاتی»، مجله شاهد یاران، ش 56، تیر 1389، ص 116.
[28]. اردانی، محمد داود، همان، ص 26.
[29]. عاروان، محمدرضا، در قلمرو آفتاب، تهران، سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش، 1385، ص 146.
