روزشمار

سه‌شنبه 4 خرداد 1361؛ ششصدویازدهمین روز جنگ تحمیلی

محسن شیرمحمد
3 دورہ

بامداد امروز، در آخرین تلاش رزمندگان ایران در عملیات بیت‌المقدس (خوزستان)، واحدهایی از قرارگاه‌های قدس و نصر برای رسیدن به نوار مرزی، در شمال جاده حسینیه، جنوب جاده شلمچه ـ خرمشهر و نهر‌ خین وارد عمل شدند، اما به دلیل مقابله شدید نیروهای عراق فقط موفق به تثبیت مواضع خود در دژ مرزی شلمچه شدند و در سایر محورها به عقب بازگشتند. در نتیجه، بخشی از منطقه شمال نهر خین همچنان در اشغال ارتش عراق باقی ماند.‌‌[1] به این ترتیب، عملیات بیت‌المقدس پس از 26 شبانه‌روز نبرد به پایان رسید.‌‌[2] آزادسازی 5.380 کیلومتر مربع منطقه اشغال‌ شده جنوب ‌غربی استان خوزستان شامل شهرهای خرمشهر و هویزه از جمله دستاوردهای این عملیات بود. در این عملیات از مجموع 168 گردان نیرو (معادل 17 لشکر) که وارد عمل شد، 4.467 بسیجی و سپاهی و 1.086 ارتشی به شهادت رسیدند و 20.980 نفر از هر 3 نیرو مجروح شدند. علاوه‌ بر این، 180 کیلومتر از خط مرزی تأمین شد. کشته و مجروح شدن 16.000 تا 16.500 نفر و اسارت 18.352 نفر از نیروهای عراق،‌‌[3] انهدام 2 لشکر عراق به طور کامل و 20 تا 60 درصد آسیب به 6 لشکر دشمن، انهدام 550 تانک و نفربر، 50 خودرو، ده‌ها توپ، مقادیری جنگ‌افزار و مهمات، 53 هواپیما و 3 بالگرد نیز از سایر نتایج عملیات بود.‌‌[4]

یک روز پس از آنکه نیروهای نظامی ایران خرمشهر را آزاد کردند و هزاران نفر از نیروهای اشغالگر را به اسارت درآوردند، عراق ادعا کرد نیروهایش داوطلبانه از این شهر عقب‌نشینی کرده‌اند.‌‌[5]

نیروهای ایران مواضع ارتش عراق در آن‌سوی اروند (خوزستان) را زیر آتش گرفتند. یک پست دیده‌بانی، 2 سنگر تیربار، 2 سنگر آر.پی.جی -7، یک خمپاره‌انداز و یک خودرو دشمن منهدم و تعدادی از سربازان عراق کشته و مجروح شدند.‌‌[6]

با آتش توپخانه ایران بخش وسیعی از تأسیسات پتروشیمی عراق در غرب اروندرود مورد حمله قرار گرفت.‌‌[7]

آبادان زیر آتش سلاح سنگین دشمن قرار گرفت. مقر یگان ژاندارمری و یک خانه تخریب و 2 نفر شهید و 8 نفر مجروح شدند.‌‌[8]

نیروهای جنگ‌های نامنظم عشایری با نفوذ به مواضع ارتش عراق در غرب کشور، چند خودرو و 15 سنگر اجتماعی و یک میدان مین را منهدم و تعدادی از افراد دشمن را کشتند.‌‌[9]

نیروهای ایران در جبهه مهران و میمک (ایلام) مواضع دشمن را زیر آتش گرفتند.20 نفر از نیروهای عراق کشته و 9 سنگر اجتماعی، 2 انبار مهمات، یک تفنگ 75 میلی‌متری، یک تانک و 3 پست دیده‌بانی دشمن منهدم شد.[10]

در ساعت 12:45 یک هواپیمای عراق توسط آتش پدافند هوایی در منطقه غرب خرمشهر سرنگون شد.‌‌[11]

 در ساعات 13:51، 14:20 و 14:23، 3 هواپیمای عراق به ‌وسیله پدافند هوایی ایران در جنوب و غرب آبادان منهدم شدند.‌‌[12]

62 هواپیمای عراق توسط رادار دزفول، اهواز، بندر امام خمینی، تبوک، بدر و همدان کشف و با آتش پدافند هوایی متواری شدند.‌‌[13]

پایگاه پدافند هوایی موشکی هاک مستقر در شمال‌ شرقی گرمدشت (خرمشهر) ساعت 17:00، هدف حمله موشکی یک هواپیمای عراقی قرار گرفت. یک همافر شهید شد، 5 نفر زخمی شدند و یک دستگاه شکاریاب از کار افتاد.‌‌[14]

گردان تفنگداران دریایی ایران، یک کشتی تجاری را که محل دیده‌بانی ارتش عراق در اروندرود بود با آتش تفنگ 106 میلی‌متری منهدم و 17 نفر از افراد دشمن را کشتند.‌‌[15]

در عملیات پا‌کسازی محور پیرانشهر ـ سردشت (کردستان)، 19 نفر از نیروهای نظامی شهید و 57 نفر مجروح شدند.‌‌[16]

ضدانقلاب ضمن مسدود کردن جاده ارومیه ـ سلماس (آذربایجان غربی) در گردنه قوشچی و در 2 کیلومتری پاسگاه ژاندارمری، تعدادی خودرو را غارت کرد یا به آتش کشید. در تیراندازی میان نیروهای نظامی و افراد ضدانقلاب، یک سرباز به شهادت رسید.‌‌[17]

خودرو مین‌یاب ارتش در اثر انفجار یک مین در روستای کانی طیف در نقده (آذربایجان غربی) منهدم شد. 3 ارتشی مجروح شدند.‌‌[18]

در اثر انفجار مین ضدانقلاب در منطقه گردکان حیران در پیرانشهر (آذربایجان غربی) 2 نفر از اهالی شهید و 3 نفر زخمی شدند. همچنین یک گاری نیز در جاده روستای شسین‌آباد به جران، هنگام عبور با مین برخورد کرد، یک مرد به شهادت رسید و 5 زن و کودک سرنشین گاری مجروح شدند.‌‌[19]

یک جیپ شخصی در 10 کیلومتری جنوب شرقی پاسگاه میاندوآب (آذربایجان غربی)، در اثر انفجار مین منهدم شد. 6 نفر مجروح شدند.‌‌[20]

ساعت 22:00، پایگاه هشتیان ارومیه مورد حمله ضدانقلاب قرار گرفت. این تهاجم با پاسخ نیروهای پایگاه ساعت 03:50 خاتمه یافت. این حمله تلفاتی نداشت.‌‌[21]

ضدانقلاب در ساعت 22:10 از اطراف به شهر اشنویه حمله کرد. این تهاجم بدون تلفات ساعت 22:40 پایان یافت.‌‌[22]

اقدامات ضدانقلاب در تهران و شهرستان‌ها ادامه داشت: ساعت 18:00 سه فرد مسلح قصد ربودن یک خودرو را در نارمک تهران با تهدید اسلحه داشتند که با مقاومت راننده روبرو و او را هدف گلوله قرار داده و مجروح کردند. با رسیدن مأمورین گشت کمیته انقلاب اسلامی و درگیری بین آنان، 2 نفر از مهاجمین کشته و نفر سوم متواری شد؛‌‌[23] ساعت 02:30، ضدانقلاب به پاسگاه ژاندارمری منطقه هولار شهرستان ساری حمله کرد و فرمانده پاسگاه مجروح و یک نفر از ضدانقلاب کشته شد؛‌‌[24] ساعت 19:30، سرنشینان دو خودرو سواری در مقابل بنیاد مسکن مشهد با صحنه‌سازی، پاسدار محافظ ساختمان بنیاد را مجروح و یک اسلحه ژ-3 و یک خشاب فشنگ او را ربودند؛‌‌[25] ساعت 03:50، بانک صادرات شعبه رحیم‌آباد در ساوه مورد دستبرد قرار گرفت و 653.000 ریال سرقت شد. در این رابطه 2 نفر دستگیر شدند؛‌‌[26] ساعت 9:50، در اطراف روستای شرف‌آباد در بویراحمد (کهکیلویه و بویراحمد)، شیئی پلاستیکی کشف و 50 برگ اعلامیه ستاد نیروهای مسلح عراق خطاب به افسران و سربازان ایران به دست آمد.‌‌[27]

در تظاهرات گسترده مردم مسلمان عراق در سلیمانیه، خورمال و سیدصادق علیه حکومت صدام، 45 نفر از اهالی سلیمانیه شهید، 20 نفر زخمی و تعدادی دستگیر شدند.‌‌[28]

حسنی مبارک رئیس‌جمهور مصر گفت هیچ تمایلی مبنی بر افزایش ارسال اسلحه و مهمات به عراق بیش از آنچه تاکنون به این کشور ارسال شده است، ندارد.‌‌[29]

آمار تلفات نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تا ساعت 8 صبح، 11.106 شهید و 43.793 مجروح، اسیر و مفقود اعلام شد.‌‌[30]

[1]. حبیبی، ابوالقاسم و دیگران، روزشمار جنگ ایران و عراق، ج 19ـ آزادسازی خرمشهر، تهران، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران، 1398، ص 593.

[2]. همان، ص 597.

[3]. همان، ص 598.

[4]. بهروزی، فرهاد و نبی کریمی، تقویم تاریخ دفاع مقدس نزاجا، ج 22 (خدا خرمشهر را آزاد کرد)، تهران، نشر آجا، 1392، ص 279.

[5]. حبیبی، ابوالقاسم و دیگران، همان، ص 600.

[6]. بهروزی، فرهاد و نبی کریمی، همان، ص 179.

[7]. همان، ص 247.

[8]. همان، ص 179.

[9]. مطمئنیان آرانی، علی، اطلاعیه‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، ج 3، تهران، انتشارات عقیدتی سیاسی آجا، 1397، ص 163 و 164.

[10]. سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی، مجموعه انعکاس گزارش های مربوط به آزادسازی خونین شهر و استقرار نیروهای اسلام، ش 1، 4 خرداد 1361، ص 16.

[11]. بهروزی، فرهاد و نبی کریمی، همان، ص 190.

[12]. همان.

[13]. همان.

[14]. حبیبی، ابوالقاسم و دیگران، همان، ص 598.

[15]. سیاری، حبیب‌الله و مجید منصوری، تقویم تاریخ دفاع مقدس نداجا، ج 27ـ حوادث و رویدادهای یکم تا سی و یکم خردادماه 1361، تهران، دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نداجا، 1396، ص 83.

[16]. حبیبی، ابوالقاسم و دیگران، همان، ص 601.

[17]. همان.

[18]. بهروزی، فرهاد و نبی کریمی، همان، ص 241.

[19]. همان، ص 241 و 242.

[20]. همان، ص 242.

[21]. مالکی گمچی، اسدالله، روزشمار دفاع مقدس فرماندهی انتظامی استان آذربایجان غربی، ج 1، تهران، پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی ناجا - مرکز اسناد، 1395، ص 75.

[22]. همان.

[23]. بهروزی، فرهاد و نبی کریمی، همان، ص 193.

[24]. همان.

[25]. همان، ص 192.

[26]. همان، ص 193.

[27]. همان، ص 192.

[28]. حبیبی، ابوالقاسم و دیگران، ص 601.

[29]. همان، ص 609.

[30]. بهروزی، فرهاد و نبی کریمی، همان، ص 193.