اشخاص
منفرد نیاکی، سیدمسعود
فاطمه عطائی
10 دورہ
سیدمسعود منفرد نیاکی، جانشین فرماندهی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران بود که 6 مرداد 1364 حین آموزش در سد کرج به شهادت رسید.
سیدمسعود منفرد نیاکی 2 مهر 1308 در آمل به دنیا آمد.[1] وی در رشته طبیعی دیپلم گرفت و سال 1331 وارد دانشکده افسری شد[2] و در سال 1334، با درجه ستوان‌دومی و به عنوان فرمانده دسته، کار خود را در نیروی زمینی ارتش آغاز کرد.[3] او در سال 1335 درجه سرگردی گرفت.[4] وی سال 1339 با ملیحه صفربگلو در خوی ازدواج کرد؛ دو فرزند دختر و دو فرزند پسر ثمره این ازدواج است.[5]
منفرد نیاکی دوره‌های مقدماتی و عالی زرهی، فرماندهی و ستاد و پدافند ملی را گذراند و 22 دی 1354 معاون تیپ 3 لشکر 81 زرهی کرمانشاه شد و در 1355 درجه سرهنگی گرفت. وی در 22 آذر 1357 فرمانده تیپ 3 لشکر 81 زرهی شد.[6]
در روزهای پایانی حکومت پهلوی و با اوج‌گرفتن نهضت اسلامی مردم به رهبری امام خمینی(ره) به نهضت پیوست.[7]
در مهر 1359، نیاکی فرمانده لشکر 88 زرهی زاهدان شد و به سیستان‌وبلوچستان رفت. چند روز پس از آغاز جنگ تحمیلی، او از رئیس‌جمهور، ابوالحسن بنی‌صدر، درخواست کرد تا به خوزستان منتقل شود.[8] وی در 20 فروردین 1360 فرمانده لشکر 92 زرهی اهواز شد[9] و در عملیات‌های خیبر، ثامن‌الائمه، طریق‌القدس، تنگه چزابه، فتح‌المبین، بیت‌المقدس، الله‌اکبر، والفجر مقدماتی و والفجر یک حضور داشت.[10] منفرد نیاکی در مهر 1360 از سوی علی صیاد شیرازی، فرمانده وقت نیروی زمینی، به جانشینی فرماندهی نزاجا منصوب شد.
منفرد نیاکی در عملیات طریق‌القدس (آزادسازی بستان) همراه با حسن باقری از سپاه، از نزدیک مواضع دشمن را شناسایی و امکان عملیات را بررسی کرد. [11] منفرد نیاکی در عملیات بیت‌المقدس (بازپس‌گیری خرمشهر) به همراه غلامرضا رشید از سپاه پاسداران، فرماندهی قرارگاه فتح را بر عهده داشت. این قرارگاه مأموریت داشت با عبور از رود کارون و رسیدن به جاده راهبردی اهواز - خرمشهر، با احداث استحکامات مناسب مانع از تحرکات دشمن و اعزام نفرات، تجهیزات و مهمات دشمن شوند. الحاق نیرو‌های دو قرارگاه فتح و نصر و پیشروی آنها به سمت نقاط مرزی موجب عقب‌نشینی لشکر ۵ مکانیزه و لشکر ۶ زرهی عراق و تسهیل در آزادی خرمشهر شد. به واسطه تلاش موفق قرارگاه فتح و قرارگاه نصر بود که در نهمین روز از عملیات بیت‌المقدس، هویزه، پادگان حمید و بخش شمالی جاده اهواز – خرمشهر آزاد شد و پس از حدود 20 ماه شهر‌های اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از تیررس توپخانه دشمن خارج شد.[12]
منفرد نیاکی همزمان با آغاز عملیات بیت‌المقدس، از فوت دختر بیمارش با خبر شد، اما جبهه را رها نکرد و در نامه‌ای خطاب به خانواده‌اش نوشت: «فرزند عزیزم کسانی را دارد که در کنارش باشند، ولی من نمی‌توانم در حین جنگ فرزندان سرباز خود را تنها بگذارم. این سربازانی که هم اکنون با دشمن می‌جنگند، همگی فرزندان من هستند و من وظیفه دارم در کنار آنها باشم و همراه آنها بجنگم، دشمن را ناکام کنم و پیروزی را برای اسلام به ارمغان بیاورم».
منفرد نیاکی مسن‌ترین فرمانده ارتش در جنگ بود که به دلیل اخلاق و رفتارش، از وی با عنوان «پدربزرگ» یاد می‌شد.[13] وی در سال 1361 بازنشسته شد، اما با پی‌گیری بسیار و موافقت رئیس‌جمهور وقت، آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، به خدمت اعاده شد.[14]
با ادامه جنگ تحمیلی در خلیج فارس، در20 بهمن 1362، منفرد نیاکی فرماندهی قرارگاه مشترک دریا ـ ساحل بندرعباس را عهده‌دار شد. 2 دی ۱۳۶۳ به ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران منتقل و جانشین اداره سوم ستاد (معاونت تربیت و آموزش) شد. [15]
نیاکی در 6 مرداد 1364 در بازدید از عملیات تمرینی لشکر 58 تکاور ذوالفقار که در سد کرج برگزار شده بود، حضور یافت و پس از 33 سال خدمت در حین آموزش به شهادت رسید و در قطعه 26 بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد.[16]
شهید منفرد نیاکی همیشه کارتی در جیبش داشت که روی آن نوشته بود: چنانچه به هر دلیلی در زمان انجام خدمت جانم را از دست دادم هر جائی که برای ارتش و دولت کمترین هزینه و زحمت را داشته باشد مرا دفن کنند.[17]
در اولین مراسم اعطای نشان فتح به فرماندهان جنگ تحمیلی که همزمان با سالروز شکست حصر آبادن در 5 مهر 1368 برگزار شد، به لحاظ نقش تعیین‌کننده در عملیات بیت‌المقدس، از سوی رهبر انقلاب، به خانواده وی نشان فتح 2 اعطا شد.[18] آذر 1399 نیز نشان فداکاری به این شهید تعلق گرفت.[19]
حد فاصل میدان کتاب تا بزرگراه یادگار امام و بلوار کوهستان در تهران به نام شهید امیر سرلشکر منفرد نیاکی نامگذاری شده است.[20] در اهواز نیز بیمارستان ۵۷۸ ارتش، در کنار پادگان لشکر ۹۲ زرهی، به یاد وی نامگذاری شده است. تندیس شهید مسعود منفرد نیاکی نیز در بهمن 1395 در آمل رونمایی شد.[21] مستند آخرین فصل عشق نیز، به سفارش نیروی زمینی ارتش با محوریت کتاب پدربزرگ، شامل زندگی‌نامه مسعود منفرد نیاکی، ساخته شده است. [22]
[1]. مرکز مطالعات و پژوهش‌های بنیاد شهید و امور ایثارگران، فرهنگ اعلام شهدا - تهران بزرگ، ج 3، تهران، شاهد، 1395، ص 2008.
[2]. محمودی، صبورا، امیر شهید سیدمسعود منفرد نیاکی، تهران، رسانش نوین، 1396، ص 11.
[3]. پوربزرگ وافی، علیرضا، ردپای پیر، قم، خادم‌الرضا، 1384، ص 14.
[4]. محمودی، صبورا، همان، ص 11.
[5]. همان، ص13ـ11.
[6]. همان، ص 11؛ پوربزرگ وافی، علیرضا، همان، ص 14.
[7]. خبرگزاری دفاع مقدس، «شهیدی که برای روز شهادتش هم سفارش کرده بود»، https://dnws.ir/0009bZ.
[8]. محمودی، صبورا، همان، ص14.
[9]. پوربزرگ وافی، همان، ص 14.
[10]. محمودی، صبورا، همان، ص21ـ16 ؛ سایت نوید شاهد، https://tehran.navideshahed.com/fa/news/392351/%D8%B2.
[11]. دهقان، احمد، ناگفته‌های جنگ - خاطرات سپهبد شهید علی صیاد شیرازی، تهران، سوره مهر، ص216.
[12]. خبرگزاری دانشجو، «مرور ابعاد شخصیتی و فرماندهی شهیدمنفرد نیاکی»، https://snn.ir/fa/news/1013426/%D.
[13]. روزنامه کیهان، ش21321، 29 فروردین 1395، ص8.
[14]. همان.
[15]. پوربزرگ وافی، علیرضا، همان، ص 14؛ ماهنامه صف، سال 1364، ش 69، ص 15.
[16]. پوربزرگ وافی، علیرضا، همان، ص 15؛ ماهنامه صف، همان.
[17] . ماهنامه صف، همان، ص 14.
[18]. روزنامه جمهوری اسلامی، ش 571، 6 مهر 1368، ص12.
[19]. روزنامه کیهان، ش 22641، 1 دی 1399، ص 3.
[20] . سایت مهرنیوز، https://mehrnews.com/news/5497200/%D8%A8%D8%B1%DA%AF.
[21] . سایت خبر آنلاین، https://www.khabaronline.ir/news/625969/%D8%B1%D9%88%D9%8-.
[22]. سایت نوید شاهد، «شرح نگارش زندگی‌نامه شهید "منفرد نیاکی" در یک فیلم مستند»، https://navideshahed.com/001IgQ
