مفاهیم و اصطلاحات
اقلیت‌های مذهبی
محسن شیرمحمد
5 Views
اقلیت‌های مذهبی ایران در جنگ تحمیلی در دفاع از کشور مشارکت داشتند.
در بیشتر کشورها، به غیر از اکثریتی که تاریخ و فرهنگ و زبان و مذهب مشترک دارند، گروه‌های کوچک‌تری نیز وجود دارند که ویژگی‌های قومی و مذهبی خاص خود را دارند و اقلیت نامیده می‌شوند.[1]
در ایران، گروه‌های اقلیت دینی طبق اصل سیزدهم قانون اساسی به سه گروه مسیحی، زرتشتی، یهودی تقسیم می‌شوند.[2] یهودیان (کلیمیان)، قدیمی‌ترین اقلیت نژادی و از پیروان حضرت موسی (ع) هستند که در تاریخ ایران نقش داشتند. مسیحیت به دو شاخه ارامنه و آشوری تقسیم می‌شود؛ زرتشتی نیز از جمله دین‌هایی است که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده است.[3]
با شروع جنگ تحمیلی، از سوی نمایندگان اقلیت‌های دینی در مجلس شورای اسلامی و همچنین نهادها، نشریات، انجمن‌ها و مؤسسات وابسته به آنان، بیانیه‌ها و اعلامیه‌هایی صادر شد که در همه آن‌ها به آمادگی ارامنه، آشوریان، کلیمیان و زرتشتیان ایران برای مشارکت در جنگ تحمیلی و کمک به پاسداری از استقلال کشور اشاره شد.[4] برای دفاع از کشور تعدادی از اقلیت‌های مذهبی نیز داوطلبانه در خطوط جبهه جنگ حضور یافتند. به عنوان نمونه ۴۰۰ ایرانی ارمنی که قبلاً خدمت سربازی خود را انجام داده بودند، به طور داوطلبانه به جبهه‌ها اعزام شدند.[5]
همچنین گروه مشترک اقلیت‌های مسیحی ارمنی و آشوری، زرتشتی و کلیمی، دفاتر هماهنگی برای جمع‌آوری کمک‌های نقدی و غیرنقدی و ارسال آن‌ها به جبهه‌های جنگ و مناطق جنگ‌زده، دایر کردند.[6] شورای خلیفه‌گری ارامنه تهران نیز، یک شماره حساب در بانک صادرات برای جمع‌آوری کمک‌های اهدایی به جبهه گشود و 10 آذر 1359 نخستین کمک‌های نقدی ارامنه به نماینده اداره اقلیت‌های دینی ریاست جمهوری تحویل شد.[7]
دفاتر هماهنگی اقلیت‌های دینی با سازمان‌دهی گروه‌های فنی، داوطلبان را برای امور تدارکات و بازسازی به جبهه‌های جنگ و مناطق پشت جبهه اعزام می‌کردند. مهم‌ترین خدمات این دفاتر در کنار کارهای نظامی، تعمیرات ماشین‌آلات سنگین و سبک، راه‌سازی، برق و مخابرات بود. برای نمونه گروه 22 نفری مهندسان و متخصصان ارمنی توانست طی دو هفته کار شبانه‌روزی در مناطق پشت جبهه، 140 خودروی نظامی و خدماتی را تعمیر و برای استفاده مجدد به جبهه ارسال کند.[8] در نمونه دیگر، شرکت حمل‌ونقل «ساتی» متعلق به ارامنه در دوران دفاع مقدس به صورت رایگان به جابجایی تجهیزات جنگی مورد نیاز جبهه می‌پرداخت.[9] از جمله دیگر اقدامات این گروه، حمل هواناوهای نیروی دریایی از بندر امام به هورالعظیم برای اجرای عملیات خیبر بود.[10]
اعزام پزشکان و پرستاران به جبهه‌های نبرد نیز از فعالیت‌های ستادهای پشتیبانی جبهه‌های جنگ تحمیلی توسط اقلیت‌های دینی ایران بود.[11]
اختصاص هزینه برگزاری جشن‌های مذهبی زرتشتیان برای کمک به جنگ‌زدگان نیز از جمله کمک‌های زرتشتیان به جبهه بود.[12]
البته پیروان ادیان توحیدی که داوطلب شرکت در جنگ تحمیلی بودند، عمدتاً از طریق ارتش به جبهه‌های نبرد اعزام می‌شدند.[13]
انتشار اعلامیه «جامعه روشنفکران یهودی ایران» درباره جنگ تحمیلی از نخستین اقدامات کلیمیان ایران بود. در این اعلامیه که با همکاری کنیسه‌ها، سازمان‌های مختلف و انجمن کلیمیان ایران منتشر شد، شماره حساب انجمن کلیمیان تهران برای دریافت کمک‌های نقدی در بانک صادرات ایران و کنیسه‌های «ابریشمی»، «یوسف‌آباد» و «کوروش» در تهران برای جمع‌آوری کمک‌های غیر نقدی معرفی شد. خرید چند آمبولانس برای حمل زخمی‌ها، تجهیز بیمارستان و خرید دارو و کمک‌های نقدی از صندوق کنیسه‌ها نیز از جمله فعالیت‌های یهودیان شیراز و دیگر شهرها در روزهای ابتدایی جنگ بود.
همچنین«کانون خیرخواه» یهودیان مبلغ سه میلیون ریال به علاوه کمک‌های دارویی و یک دستگاه آمبولانس در آبان ۱۳۵۹ در اختیار جبهه‌های نبرد قرار داد.
جامعه یهودیان ایران توانستند با رایزنی در بیرون از مرزهای ایران، بخشی از کالاهای پزشکی را وارد کشور کنند و بخشی از خلأ دارویی را پر کنند. برخی از آنان نیز به عنوان پزشک و پرستار در جبهه‌ها حضور می‌یافتند. در سال‌های دهه 1360 پرستاران تعدادی از بیمارستان‌های جنوب کشور بانوان یهودی بودند.
اوراق کمک به جبهه‌های جنگ از طرف ستاد کمک‌رسانی جامعه کلیمیان ایران نیز منتشر شد. هر کدام از این اوراق به مبلغ ۲۶۰ هزار ریال بود که در کنیسه‌ها و سازمان‌های یهودی توزیع شد و پول حاصل از فروش آن‌ها به مسئولین جمهوری اسلامی تحویل داده شد.[14]
از شهیدان دفاع مقدس، 90 شهید مسیحی، 11 شهید کلیمی و 32 شهید زرتشتی هستند. 295 نفر مسیحی، 328 نفر کلیمی و 209 نفر زرتشتی نیز در دوران دفاع مقدس جانباز شده‌اند. 58 مسیحی، 34 کلیمی و 23 زرتشتی نیز از جمله آزادگان جنگ تحمیلی هستند.[15]
«شهرام زرینی»، «فریبرز موریم»، «اسحاق تیزآبی»، «سیروس حکیمیان» و «حمید نهاوندی» از جمله شاخص‌ترین شهدای یهودی هستند. دکتر «جهانبخش قهرمانی» جانباز هفتاد درصد دفاع مقدس (قطع‌شدگی دست و پا) از اقلیت‌های کلیمی است که در کرمانشاه سکونت دارد.[16]
از ۱6 شهید زرتشتی جنگ، ۱۱ شهید زرتشتی از تهران، ۳ شهید از کرمان و ۲ شهید از یزد هستند.[17]
از شهدای شاخص ارمنی می‌توان به «زوریک مرادیان» اولین شهید مسیحی در ۱۹ مهر ۱۳۵۹ در پیرانشهر و «ویگن کاراپتیان» اشاره کرد که رهبر انقلاب بارها در شب میلاد حضرت مسیح (ع) از خانواده‌های آنان دیدار کرده‌اند.[18]
[1]. ویکی فقه، «اقلیت‌های مذهبی ایران»، https://fa.wikifeqh.ir.
[2]. وب سایت شورای نگهبان، «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، https://www.shora-gc.ir/fa/news/4707.
[3]. ویکی فقه،همان.
[4]. خبرگزاری دفاع مقدس، «حضور چشمگیر اقلیت‌های مذهبی در دفاع مقدس»، 8 /10/1395، https://defapress.ir/fa/news/219563.
[5]. باشگاه خبرنگاران جوان، «نقش حواریون انقلاب در دفاع مقدس»، 4 مهر 1400،https://www.yjc.ir/fa/news/7906520.
[6]. خبرگزاری دفاع مقدس، همان.
[7]. شاه‌نظریان، نورهایر، «جنگ تحمیلی 8 ساله و ارامنه ایران»، تهران، بنیاد انتشاراتی خلیفه‌گری ارامنه تهران، 1386، ص 67.
[8]. خبرگزاری دفاع مقدس، همان.
[9]. آهارونیان، لئون، «روزهایی از زندگی طوفانی من، ج 1، تهران، نشر ثالث، 1387، ص 417.
[10]. شیرمحمد، محسن، بر فراز دریاها، تهران، دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نداجا، 1403، ص 234-232.
[11]. خبرگزاری دفاع مقدس، همان.
[12]. مهاجرانی، شباهنگ و دیگران، «بررسی مشارکت زرتشتیان در جنگ ایران و عراق؛ انگیزه‌ها، دلایل و زمینه‌های فکری و فرهنگی»، نشریه مطالعات تاریخی جنگ، دوره سوم، ش چهارم (پیاپی 10)، زمستان ۱۳۹۸، ص 129 و 130.
[13]. همان، ص 129.
[14]. سایت انجمن کلیمیان تهران، «نقش کلیمیان در دوران دفاع مقدس»، http://www.iranjewish.com/essay/Essay_48_bina_8DEfaaMoghadas.htm
[15]. خبرگزاری جمهوری اسلامی، «جدیدترین آمار خانواده‌های شهدا و ایثارگران»، https://www.irna.ir/news/82683874/%D8%AC%D8%A9
[16]. خبرگزاری دانشجویان ایران، https://www.isna.ir/news/93021308302/%D9%BE%D8%A7%D8% .
[17]. مهاجرانی، شباهنگ و دیگران، همان، ص 130.
[18]. باشگاه خبرنگاران جوان، همان.
