آثار
ماهورا
زینب احمدی
38 دورہ
فیلم سینمایی ماهورا به کارگردانی حمید زرگرنژاد در سال ۱۳۹۵ ساخته شده و موضوع آن عشق یک صیاد ایرانی به یک دختر عراقی است.
کارگردان حمید زرگرنژاد، مدیر فیلمبرداری مرتضی غفوری، تدوین کاوه ایمانی و مژده قاجاریه، موسیقی ستار اورکی، صداگذار آرش قاسمی، صدابردار حسین بشاش، طراح چهره‌پرداز شهرام خلج، طراح صحنه بهزاد آدینه، طراح لباس سارا خالدی، تهیه‌کننده علیرضا جلالی و حمید آخوندی و بازیگران ساعد سهیلی، میترا حجار، احمد کاوری، کامران تفتی، مهدی صبایی، یوسف مرادیان، مونا فرجاد، مالک سراج، محسن افشانی، داریوش ارجمند، بهاره کیان‌افشار و ... هستند.
این فیلم ۹۰ دقیقه‌ای از ۱۱ مهر ۱۳۹۷ در سینماهای باغ کتاب، تماشا، تیراژه، آزادی، سروش، رازی، استقلال، کوروش ، چارسو و... به نمایش عمومی درآمد و ۲۰۶۴۱۸۰۰۰۰ ریال فروش کرد.[1]
مهر ۱۳۵۹ و در روستای مرزی ایران و عراق (هور)، همزمان با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران یک صیاد ایرانی ملقب به سمور (ساعد سهیلی) دل در گرو دختری عراقی به نام ماهور (بهاره کیان‌افشار) دارد. سمور او را می‌رباید. ماهور به دست افراد محلی کشته می‌شود. سمور بعد از مرگ ماهور قصد خودکشی دارد و تصمیم می‌گیرد آن قدر زیر آب بماند تا نفسش بند بیاید. همزمان با زیر آب رفتن سمور یک هواپیمای ایرانی در بحبوحه جنگ سقوط می‌کند. سمور خلبان هواپیما را نجات می‌دهد و در آستانه عروسی برادرش به خانه می‌برد. افرادی از عشیره سمور با عراقی‌ها بده‌بستان دارند و سمور مجبور است خلبان را مخفی کند. عراقی‌ها در میانه جشن عروسی سر می‌رسند و در جستجوی خلبان هستند. آنها مردان عشیره را به اسارت می‌برند. سمور به همراه چند تن از عشیره و یک سرگرد ایرانی مقابل عراقی‌ها می‌ایستد. آنها درمی‌یابند که در صندلی هواپیمای سقوط کرده، تصاویر مهم و سری پنهان شده است. سمور که تا پای جان مقابل عراقی‌ها ایستاده، در پایان با جنازه پدر و برادرش و همه مردان عشیره مواجه می‌شود.[2]
فیلم به فرهنگ عشیره مردمان لب مرز و بزرگداشت سنت‌های آن پرداخته است. ماهورا وقایع اوایل جنگ در یک روستای کنار مرز را به تصویر کشیده است. یکی از موفقیت‌های ماهورا لوکیشن‌های محیط طبیعی مناطق جنوب کشور است که به جذابیت فیلم منجر شده است.
به گفته کارگردان فیلم، ۱۳۰ لوکیشن از روستای مورد نظر در فیلم وجود دارد که منجر به تماشای تصاویر بدیع و تازه شده‌اند.[3]
ماهور یک ملودرام جنگی است؛ درام عشق جوانی ایرانی به دختری عراقی. این عشق در فرع داستان و درون جنگ رخ می‌دهد تا کشش فیلم بیشتر شود.
به گفته منتقدین در ماهورا مخاطب با داستانی روبرو می‌شود که داستان و شخصیت‌هایش از درون جنگ بیرون آمده‌اند؛ رویدادهای فیلم در فضای واقعی جنگ و همزمان با وقایع اوایل جنگ رخ می‌دهند. همین عنصر همزمانی باعث تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطب و برقراری ارتباط حسی با آن شده است. وقایع این فیلم در یکی از روستاهای مرزی خوزستان (عرب‌نشین) رخ داده و مخاطب با آداب و رسوم و موسیقی بومی آن مکان آشنا می‌شود، اما به دلیل ضعف در ساختار روایی و شخصیت‌پردازی، مخاطب را درگیر و همراه با داستان نمی‌کند. پیرنگ اصلی داستانِ، یک معما را مطرح می‌کند؛ معمای هواپیمای سقوط کرده در جنگ و خلبان گمشده آن، اما طرح این تعلیق در یک سوم پایانی فیلم رخ می‌دهد و تأثیری که تعلیق باید در فیلم بگذارد ندارد. تعلیق برای میخکوب کردن مخاطب و انتظار برای یافتن معمای تعلیق است و مطرح کردنش در قسمت‌های پایانی فیلم ایده درستی نیست و بهتر است در ابتدای فیلم باشد تا مخاطب ناخودآگاه در جستجویِ تعلیق کشانده شود. بیان این عنصر در فیلم کمک بزرگی به پر کشش کردن قصه فیلم و جذب مخاطب است، اما کارگردان و فیلمنامه‌نویس از طرح آن خودداری کرده و این موضوع مهم را دستمایه خود برای دنبال کردن مخاطب قرار نداده اند. در ماهورا حتی یک نما از صندلیِ خلبان به نشانه تأکید به جایگاه خلبان گمشده دیده نمی‌شود و این به فیلمنامه آسیب زده است. در فیلم شخصیت داستان به دنبال گمشده‌ای به عنوان معما و راز فیلم، رویدادها را می‌آفریند. در فیلم قهرمان عاشقی زخم‌خورده است که طرف مقابلش را از دست داده و درگیری عاطفی او را رها نمی‌کند. شخصیت‌پردازی پخته نیست. در فیلم (سمور) شخصیتی مبهم دارد و پس از گذشت نیمی از فیلم مخاطب هنوز سمور را به درستی نمی‌شناسد، در حالی که در قواعد سینمای کلاسیک شناخت قهرمان برای برقراری ارتباط مخاطب مهم است. جدای از قهرمان، دیگر شخصیت‌های ماهورا نیز به درستی تعریف نمی‌شوند؛ مثلاً معلوم نیست شخصیت چوپانِ فیلم از کجا آمده یا چرا شخصیت (ذبیح) به همراهی با سمور علاقه دارد یا چرا شخصیت سلطان که قاتل ماهور است، به درستی پرداخت نشده است.[4]
با وجود این نقص‌‌‌ها، از نظر کارشناسان این فیلم جزو فیلم‌های خوب است و یکی از امتیازات آن مرور یک واقعه واقعی از جنگ دانسته شده است.
حمید زرگرنژاد قبل از ساخت ماهورا مستندی درباره این حادثه ساخته بود و با بازماندگان این حادثه مصاحبه داشت تا تصویری از جنایات دشمن و رشادت‌های عرب‌های ایرانی ثبت و ضبط کند و همین مستند انگیزه اولیه کارگردان برای ساخت ماهورا بود. در این فیلم اتفاقات جنگ با داستانی عاشقانه مطرح شده است.
[1] - سالنامه آماری سینمای ایران سال 1397، بهار 1398.
[2] - ماهنامه فیلم، ش ۵۵۰، سال سی‌وششم، آذر ۱۳۹۷، ص ۸۰ و ۸۱.
[3] - همان، ش ۵۳۸، ص ۴۶ و ۴۷.
[4] - همان، ش ۵۵۰، ص ۸۰ و 81.
