عملیات‌ها
عملیات کربلا 10
آیدا آقامیرزایی
2820 بازدید
عملیات گسترده کربلای 10 در 25 فروردین 1366 در منطقه شمال غرب و جبهه شمالی ماووت عراق، با فرماندهی قرارگاه نجف و همکاری نیروهای نامنظم قرارگاه رمضان و اتحادیه میهنی کردستان عراق آغاز شد. این عملیات دوازده روز طول کشید و اگرچه به اهداف خود نرسید ولی به آزاد‌سازی 250 کیلومتر از خاک عراق و ارتفاعات نزدیک شهر ماووت انجامید.
پس از عملیات کربلای 4 و 5 در جبهه جنوب و عملیات تکمیلی کربلای 8 در شلمچه، سپاه مصمم بود که مانع توقف دور تک شود. از سوی دیگر، در مورد موفقیت کامل عملیات کربلای 8 ابهام وجود داشت. لذا لازم بود منطقه دیگری برای عملیات انتخاب شود تا در صورت عدم موفقیت، بلافاصله در جبهه جدید، عملیات دیگری انجام شود. به علاوه آغاز فصل بهار و پایان فصل زمستان جابه‌جایی در منطقه عملیاتی را طلب می‌کرد. همچنین سال 1366 جبهه شمال غرب در ذهن فرمانده سپاه جای ویژه‌ای باز کرده بود و انجام عملیات در جبهه غرب و شمال غرب ضروری می‌نمود.[1]
منطقه عمومی عملیات کربلای 10 در محور بانه- سردشت، از شمال به رودخانه مرزی گلاس، از جنوب به رودخانه آوسیویل، از شرق به سورکوه و از غرب به ارتفاعات گرده‌رش و سپس ارتفاعات عمومی آسوس منتهی می‌شد. منطقه عملیاتی دارای عوارض حساس و ارتفاعات نسبتاً بلند و صعب‌العبور بود که به خاطر فقدان جاده، تردد در این مناطق بسیار دشوار به نظر می‌رسید. بلندترین کوه منطقه گارو نام دارد که به کلیه عارضه‌ها و مناطق اطراف دید و اشراف دارد. همچنین، علاوه بر روستاها و شهرک‌های متعددی که در سطح منطقه وجود دارد، رودخانه‌های مذبور در منطقه جریان دارند. به دلیل وجود درختان مرتفع در دامنه ارتفاعات، وضعیت برای اختفای نیروهای پیاده و حتی تحرک و جابه‌جایی آنها در روز کاملاً مناسب بود.
با فعال شدن قرارگاه رمضان و انجام عملیات‌های پارتیزانی در عمق خاک عراق، فعالیت گروه‌های شمال عراق وارد مرحله تازه‌ای شد. آنها با کمک ایران عرصه را بر رژیم عراق تنگ کردند. همچنین اهمیت حیاتی نفت و جاده‌های شمال عراق کمتر از نفت جنوب در بصره نبود و فرماندهی سپاه پاسداران را ترغیب کرد تا به این منطقه نگاه ویژه‌ای کند. بن بست جنگ در جنوب با ایجاد استحکامات آهنین با انجام عملیات در این منطقه تا حدودی می‌توانست کاهش یابد.
بر اساس این تغییر نگرش نخستین حمله گسترده ایران در جبهه غرب با ترکیب دو عملیات منظم و نامنظم توسط سپاه طراحی و در 25 فروردین 1366 بارمز یا صاحب‌‌الزمان‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف اجرا شد. قرارگاه رمضان با کمک نیروهای اتحادیه میهنی کردستان عراق بخش نامنظم عملیات را در شمال شهر سلیمانیه عراق با عنوان فتح 5 در منطقه یاغسمر برای تکمیل عملیات طرح ریزی و اجرا کردند. قرار بود تا آنها دو قرارگاه ارتش عراق را منهدم کنند و منطقه تحت نفوذ اتحادیه میهنی را به منطقه قرارگاه نجف که بخش منظم عملیات را به عهده داشت متصل کند.
زمان حمله به دشمن در محورهای مختلف یکسان نبود، با آنکه ساعت 2 نیمه شب برای آغاز عملیات معین شده بود، اما از ساعت 24:30 در محور بسن، ساعت 1:30 بامداد در محور قرارگاه نجف و با اندکی تفاوت در محورهای دیگر، عملیات شروع شد و تا ساعت 2 بامداد نیروها در تمام محورها ـ به جز محور چنکاوی که به علت مسدود بودن گردنه سیر براثر برف سنگین، یگان عمل کننده نتوانست پای‌کار برسد ـ به مواضع دشمن حمله کردند. قرارگاه رمضان نیز توانست روی ارتفاعات گوجار و الاغلو مستقر شده و موضعی را که دشمن در آنجا حضور جدی نداشت، تصرف کند. بعد از ظهر روز اول، نیروهای عراقی با اجرای پاتک و پشتیبانی، آتش، ارتفاع گلان را بازپس گرفتند اما پس از ساعتی عقب زده شدند.
در ادامۀ عملیات به‌تدریج در محور بسن، ژاژیله، چنکاوی و محور قرارگاه رمضان، اقدامات تکمیلی صورت گرفت. مشکل اصلی، عدم وجود جاده برای توسعه عملیات، ورود یگان‌های مرحله دوم و پشتیبانی از نیروهای در خط بود. در این میان، جاده اهمیت بسیاری داشت. از این رو، تلاش زیادی برای احداث جاده به عمل آمد. در محورهای گلان، ژاژیله، چنکاوی و بسن، مواضع تصرف شده میان رزمندگان اسلام و نیروهای دشمن دست به دست می‌شد. به‌ویژه، ارتفاع گلان چند بار به دست نیروهای خودی و دشمن افتاد. این محورها هر کدام رویکرد خاصی را برای آینده در منطقه عملیاتی نشان می‌دادند که برای دشمن حساسیت برانگیز بود. محور چنکاوی و ژاژیله نشان دهنده فلش الحاق با قرارگاه رمضان بود. از طرف دیگر، ژاژیله و گلان مقدمه تصرف شهر ماووت به شمار می‌رفتند. محور بسن نیز حرکت به سمت چوارتا را نشان می‌داد.
در مرحله دوم عملیات، دو اقدام اساسی مدنظر قرار گرفت، اول تکمیل ارتفاع گلان و پیشروی روی ارتفاع قشن و بعد برقراری الحاق کامل با قرارگاه رمضان. برای این منظور، یگان‌های مرحله دوم وارد عمل شده و موفق شدند ضمن تکمیل ارتفاع گلان، بر روی ارتفاع قشن نیز پیشروی کنند، اما به دلیل کمبود نیرو و ضعف پشتیبانی، ادامه عملیات میسر نشد. در مراحل اولیه، لشکر 57 ابوالفضل‌علیه‌السلام اغلب اهداف مورد نظر از جمله 250 کیلومتر از اراضی منطقه کوهستانی ماووت را تصرف کرده بود اما تلاش برای آغاز مرحلۀ دوم عملیات در محور ماووت با وارد کردن تیپ 35 امام حسن‌علیه‌السلام به نتیجه نرسید. ادامه عملیات ده شبانه روز طول کشید و نیروهای قرارگاه رمضان نتوانستند با یگان‌های عملیات‌کننده عملیات الحاق کنند. در جریان عملیات باران و تگرگ باعث جاری شدن سیل شد. پل‌ها و جاده‌ها تخریب شد و امکان پشتیبانی زمینی از بین رفت. هوانیروز هم نتوانست چنان که لازم بود این کار را انجام دهد و مجموعاً هدف‌های این عملیات ناقص ماند و ایران نتوانست به اهداف اصلی خود برسد.[2]
در جریان این عملیات حسن شفیع‌زاده فرمانده توپخانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، حسین بصیر جانشین فرمانده لشکر 25 کربلا، عبدالعلی عامری، مسئول بهداری لشکر 33 المهدی‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، موسی‌الرضا خراسانی، فرمانده گردان مهمات لشکر 25 کربلا، به شهادت رسیدند.[3]
[1]. اردستانی، حسین، تنبیه متجاوز، تهران: سپاه پاسدران اتقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1379، ص319.
[2] . علایی، حسین، روند جنگ ایران و عراق، تهران: مرز و بوم، 1391، ص337 و 338.
[3]. اطلس نبردهای ماندگار.
